ئامەد شاهۆ
لەگەرماوگەرمی شەڕی جیهانی سێهەم شۆڕشی ژن لەئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان، مۆرکی خۆی لەمێژووی هاوچەرخی ئازادیخوازی گەلان دا. ئەو شۆڕشە لەمێژوودا بێ وێنە، دانسقە، وزەبەخش، دڵخۆشکەر و هیوابەخشی مرۆڤایەتییە. چون ژن و جوان ئەمڕۆ ئاڵاهەڵگر و پێشەنگایەتی ئەو شۆڕشە دەکەن. لەبەر ئەوەی شۆڕشێک کە ژن پێشەنگایەتی بۆ بکات، سەرکەوتنی گەرەنتییە. بەڵگەی حاشاهەڵنەگری ئەوەش وتنەوەی درووشمی «ژن ژیان ئازادی»یە کە ئەمڕۆ لەئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان و تەواوی جیهان بووە موڵکی بە ملیۆنان ژن و پیاوی ئازادیخواز کە رۆژانە لەشەقامەکان بە گوێ دەسەڵاتداران دەزرنگێتەوە و بە تایبەت ئەو درووشمەش پایەکانی رژێمی داگیرکەری ئێران و رژێمە فاشیست و دیکتاتۆرەکانی بەلەرزە دەرهێناوە. تایبەت ئەو درووشمە بە پێچەوانەی فەلسەفەو لوژیکی سێیانەی پیاو، مەرگ و دیکتاتۆری رژێمە کە کۆمەڵگای بەرەو هەڵدێر پەلکێش کردووە. بۆیە لەم قۆناخە هەستیارەدا شەهیدکردنی بە ئەنقەستی ژینا ئەمینی لەلایەن چەکدارەکانی رژێم، فەلسەفە و پارادیگمایەکی لەئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان پەرە پێدا کە زنجیری ترس، تۆقاندن، زۆڵم و زۆری و کۆیلەتی پچڕاند. واتا ئیدی لەکوردستان و ئێران جیلێک لەدایک دەبێت کە بە پارادیگما، فەلسەفە و رامانی «ژن ژیان ئازادی» شکڵ دەگرێت.
سەرهەڵدانەوەی جووڵانەوەی ئازادیخوازی ژن و بەربڵاو بوونی ئایدیۆلۆژی رزگاری ژن لەزەین و هزری گەلاندا، پارادیگمایەکی لەئاستی جیهاندا هەتاهەتایی کرد کە سەرکەوتنی شۆڕشی ژنان و دیموکراسی گەرەنتی دەکات. چون ئەم شۆڕشە، شۆڕشێکی فەلسەفی و زانستییە کە بە دەستپێشخەری کۆمەڵگای هوشیار و زاناوە بەڕێوە دەچێت کە شۆڕشی ژنان و دیموکراسی پڕ بایەخ و شکۆدار کردووە، بۆیە هەر شار و ناوچەیەک زۆر هۆشیارانە و بە زانابوون بۆ گەش کردنی ئاگری شۆڕشی ژن، درووشمی پڕ بە پێستی قۆناخەکە گوڵبژێر دەکەن و لەو پێناوەشدا بە شێوەیەکی گیانبازانە خاوەندارێتی لەمانیفستۆی ئازادی ژن و شووناسی نەتەوەیی خۆیان دەکەن. لەو پێناوەدا شەپۆلی تووڕەیی و هەستی ئازادیخوازی ژن شەقامی خرۆشاندووە کە لەهەر قوژبنێکی جیهاندا دەنگی ئەو شەپۆلە بێ وێنە دەزرنگێتەوە، ئەوەش راپەڕینی جەماوەری بە پێشەنگایەتی گەنجان و ژنانی کوردی بە واتا و بە نرخ کردووە. واتا دەنگی شۆڕشی ژن و دیموکراسی لەرۆژهەڵاتی ناوین و جیهان تا دەڕوات بەربڵاو دەکات و خونچەی ئەو شۆڕشەش رۆژ لەدوای رۆژ لەئاستی جیهان لەکرانەوەدایە.
هەڵبەت چەخماخەی ئەو شۆڕشە شکۆدارەش دوا بەدوای شەهید بوونی هەڤاڵ رێزان جاوید و بەشداری بە خرۆشی گەل لەمەراسمی پرسە و سەرەخۆشی هەڤاڵ رێزان و بە کوشتنی شلێر رەسووڵی و ژینا ئەمینی لەمەهاباد، مەریوان و سەقز لێدرا. واتا ئەو چەخماخەش ناسنامە و ئیرادەی ئازاد و بیر و باوەڕی گەل و کۆمەڵگای لەزەین و ویژدانی تاکەکان بووژاندەوە. چون نزیکەی سەدەیەکە لەناو جۆگرافیای ئێران ناسنامە و ئیرادەی ئازادی گەلان لەلایەن هێزە خوێنمژەکان سڕ کراون و سەرکوت و داپڵۆسێندراون، کە بەرمایەی ئەو زیهنیەتە بە بێ شەرمانە لافی ئازادی و دیموکراسی لێدەدات. واتا گەلان و تایبەت ژنان لەئێران زیاتر لە ٨٠ ساڵە لەناو چاخی تاریکی و سەهۆڵبەندانی رژێمی پەهلەوی و ولایەتی موتلەقەی فەقی ژیان دەکەن و بە درۆ و دەلەسە، فریو و چەواشەکاری دەیانەوێت کۆمەڵگا بەنج و کەلەبچە بکەن. بۆیە ئەمڕۆ شۆڕشی ژنان لەدژی دەسەڵاتی خوێنمژ و تاریکپەرەستی رژێمی داگیرکەری ئێران بووە دەستپێکردنی بەهاری ئازادی ژن کە وەک گوڵی بەفرین، بەفر و سەهۆڵی زۆڵم و زۆرداری رژێم دەشکێنێ، ئەوەش لەحەقیقەتدا بە واتای دەستپێکردنی بەهار بوونی ئازادی ژنە کە ئەمڕۆ وەک گوڵەبەڕۆژە رووی لەهەتاوی «ژن ژیان ئازادی» کردووە. بۆیە گەلانی ئێران بە پێشەنگایەتی ژنان بە دەنگی ئازادیان لەناو شەقامەکاندا هەوڵدەدەن بە راپەڕینی سەرتاسەری کۆتایی بە سیاسەتی دژە ژن و دژە مرۆییانەی رژێم بهێنن و خاوەندارێتی لەرەنج، ماف و ئیرادەی نەبەزی خۆیان بکەن.
ئەوەی گرنگ و بە نرخە لە شۆڕشی ئازادیخوازی ژنانی ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستاندا، هەبوونە کۆمەڵایەتی و کولتووریەکان وەکوو بەهادارترین میراس لەناو یەکێتی و یەکڕیزی پتەودان و بەرەی دیموکراتیکی گەلان بە پێشەنگایەتی ژنان و گەنجان لەبونیادناندایە کە ئەوەش دەبێتە هەوێنی ژیانی ئازاد و دیموکراتیک لەئێران و ناوچەکە و ئەو رەوتەش دەتوانێت کۆتایی بە هەڕەشە و گوڕەشە و هاش و هووشی بەرپرسانی رژێم بهێنێت و لاپەڕەیەکی نوێ لەژیانی ئازادیخوازی تۆمار بکات.
گەوهەری ئازادیخوازی ژنان لەئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان بۆ گەشەدانی ئازادی و دیموکراسی، هێمای پێشەنگایەتی ژن لەگۆڕەپانەکانی شۆڕش نیشان دەدات. لەبەر ئەوەی بە ساڵانە ژنان لەلایەن رژێمی داگیرکەری ئێرانەوە رووبەڕووی توندوتیژی بوونەتەوە، بۆیە بە شێوەیەکی نەبەزانە لەپێناو گۆڕینی سیستەمی هەنووکەیی دەسەڵاتداری رژێمی دژە ژنی ئێران، هۆکاری زیادیان لەبەر دەستە. بۆیە بە جۆش و خرۆشێکی فراوان و هەستێکی دڵ پڕلەقین لەدژی رژێمی باڵادەست و سیستەمی ولایەتی موتلەقەی فەقی راوەستاون.
هەرچەند سەدەی ٢١ کە لەلایەن رێبەر ئاپۆوە بە سەدەی ئازادی ژن بە ناو کراوە، لەگۆڕەپانی کرداردا ژنان ئەم سەدەیان بە رەنگ و دەنگی خۆ رازاندەوە. ئەوەش لەپێناو پووچەڵ کردنەوەی پیلان و پڕۆژەی دژە ژنی مۆدێڕنیتەی سەرمایەدارییە کە لەرۆژهەڵاتی ناوین پەرەی پێدەدرێت. بۆیە ئەمڕۆ ژنانی کورد دەستپێشخەری شۆڕشی ژنان لەئێران و رۆژهەڵاتی ناوین و جیهان دەکەن و تایبەت لەم شۆڕشەدا ژنان و گەنجان بە فرە ناسنامەیی و فرە کولتوورییەوە لەگۆڕەپانی شۆڕشدان. هاوکات گەلی کورد هاوشانی ژنان فاکتەرێکی دیکەی گرنگی ئەو شۆڕشەیە کە ئەمڕۆ بە ئەرک و بەرپرسیاری خۆیان هەستاون و دەستپێشخەری بونیادنانی سیستەمێکی دیموکراتیک و دادپەروەر دەکەن. لەلایەکی دیکەشەوە شۆڕشی ژنان لەئێران یەکێتی و یەکڕیزی نێوان گەلانی پەرە پێ داوە کە ئەوەش هەنگاو بەرەو بونیادنانی بەرەی دیمۆکراتیکی گەلان و نەتەوەی دیموکراتیک هەڵدەنێت، واتا شۆڕشی ئازادی ژنان بەرەیەکی خۆڕسکی بە هێزی دیموکراتیکی بونیاد ناوە کە هیوای گەهێشتن بە ئازادی و دیموکراسی و بونیادنانی نەتەوەی دیموکراتیک گەشاوە دەکات. لەلایەکی دیکەشەوە هاوشانی ژنان، ئەمڕۆ گەنجان لەناو شۆڕشی ژن و دیموکراسیدا بە ئەرکی پێشەنگایەتی یان هەستاون و تایبەت بە دەستپێشخەری خوێندکارانی ناوەندی، دواناوەندی و زانکۆکان زامنی سەرکەوتنی شۆڕشن و دەستکەوتی ئازادی و دیموکراسی گەلان مایندە دەکەن. هەڵگرتنی درووشمی «ژن ژیان ئازادی» لەلایەن سەرجەم پێکهاتەکانی کۆمەڵگا و “شەهید نامرن”، “بەرخودان ژیانە”، “کوردستان چرای رووناکیمان” و «ژینای کوردستان له دڵی بەلووچستان» لەلایەن گەنجان و ژنانی بەلووچەوە و «ئازەربایجان هۆشیارە، پشتیوان کوردستانە» و بە دەیان درووشمی دیکە لەلایەن گەنجان و ژنانەوە بەرز کراونەتەوە، سەرکەوتنی شۆڕشی ئازادی ژن و دیموکراسی گەرەنتی دەکات.
لەو بڕوایەدام کە شۆڕشی ئازادی ژن لەرۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران چاخێکی نوێ هێنا ئاراوە کە رێبەر ئاپۆ بە چاخی شارستانیەتی دیموکراسی پێناسەی دەکات. ئەوەش ئەو چاخەیە کە ژن و گەنج دەستپێشخەری تێدا دەکەن و تێکۆشانی دیموکراتیکی گەلانیش لەئاستی جیهان بەربڵاو دەکەن و رۆح و رەوتێکی هاوبەش و فۆڕمێکی نوێ ژیان لەسەر رێچکەی “کات کاتی ئازادییە” دێننە ئاراوە کە ئەمڕۆ لەشەقامەکانی سنە، کرماشان، مەهاباد، مەریوان، سەقز، تاران، گیلان، تەورێز، زاهدان و هتد … شاهیدی بۆ دەکەین. بۆیە سەردەمی شارستانی دیموکراتی سەردەمی ئازادی ژنە کە گەنجان و ژنان چۆپی ئەو سەرکەوتنە دەشەکێننەوە. واتا شۆڕشی ئازادی ژن و گەلان بووە هۆی سەر لەنوێ لەدایکبوونی گەلان بە کولتوور و ناسنامەیەکی هاوچەرخەوە کە بونیادنانی نەتەوەی دیموکراتیک بە بنەما دەگرێت، هاوکات ئەم شۆڕشە بووە سەردەمی سەر لەنوێ لەدایکبوونی ژنان کە بە درووشمی «ژن ژیان ئازادی»چەکەرە و گەشەی کرد. ئەو رەنگ و دەنگی ئازادیخوازی ژن بە درووشمی «ژن ژیان ئازادی»، کۆڵەکەی بنەڕەتی بونیادنانی «کۆماری دیموکراتیکی گەلان»ی لەناو جەرگەی مۆدێڕنیتەی سەرمایەداری داچەقاند. واتا چەخماخەی شۆڕشی ئازادی ژنان لەچاخی شارستانی دیموکراسیدا دەبێتە گڵۆپی هەڵکردنی «کۆماری دیموکراتیکی گەلان». چون ژنان لەم قۆناخەدا بە وزەی شۆڕشگێڕانەیان بوونە دینامیکی شۆڕشی دیموکراسی کە توانای جێ بە جێ کردنی پڕۆژەی «کۆماری دیموکراتیکی گەلان»ی هەیەو ئەوەش پڕۆژەیەکە کە دەتوانێت زامنی دەستەبەرکردنی مافی سەرجەم گەلانی ئێران بێت و هیوای تێکۆشانی دیموکراتیک و هاوبەشی گەلان گەشاوەتر بکات.
ئەوەی شۆڕشی ژنان و دیمۆکراسی تاجدار کردووە، شەهید بوونی ئەو گەنجە تێکۆشەرانەی کورد و گەلانی ئێرانە کە بە خوێنی بێگەردیان یەکێتی و یەکڕیزی گەلانیان پتەوتر کرد. بۆیە سەرجەم ئەو گەنجانەی کە لەناو ئەم شۆڕشەدا، قارەمانانە گیانیان لەدەستداوە یادیان بەرز رادەگرم و هەر یەک لەو گەنجانە شەهیدی رێگای ئازادی و دیموکراسین و بێگومان دەبنە هەوێنی گرساندنی نەتەوەی دیموکراتیک لەئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان و ستایشی بەرخودانی بێ پسانەوەی ژنان و گەنجان دەکەم کە بە بوێرییەکی مەزنەوە بەرپەرچی هێرشەکانی رژێم دەدەنەوە. ئەو رۆحیەش وای کردووە کە گەنجان و ژنان بێ پسانەوە بە درووشمی “بەرخودان ژیانە” خاوەندارێتی لەخوێنی شەهیدان بکەن و بە هەموو هێز و توانایانەوە بەرگری لەدەستکەوتی رەوای گەلەکەمان بکەن.
بابەتەکە بە وتەیەکی بە نرخی رێبەر ئاپۆ کۆتایی پێ دەهێنم کە لە بەرگرینامەی مانیفستۆی دیمۆکراتیکی خۆیدا ئاماژە بەوە دەدات کە «ئەگەر بێتو لەنێوان جووڵانەوەیەکی ژنان کە پشت بە رێکخستنەوە دەبەستێت، رێککەوتنێک بێتە ئاراوە و لەگەڵ هەموو ئەو رێکخراوە دیموکراتیە کۆمەڵایەتیانەی کە بانگەشەی چارەسەری کێشەکانی مرۆڤایەتی دەکەن بگاتە خاڵی هاوبەش، ئەوا بەرەیەکی بە هێزی دیموکراتیک پێکدێت کە دەتوانێ بەشێکی زۆر لەکێشە سەرەکیەکانی جیهان چارەسەر بکات».