هەڤاڵ سیامەند موعینی
پڕۆسەی هەڵبژاردن لە کۆمەڵگەیەک کە بەهاکانی دێمۆکڕاتیک و ئازادی، تا رادەیەک لە ناو خۆیدا بنگەهی کردوە قبوڵ کراوە، و لە روانگەی کۆمەڵناسی و بەهاکانی، جێگای تێڕامانە و لەو سۆنگەوە وەک میکانیزمێکی بەهێز بۆ بەرەو پێشچونی دێمۆکڕاسی لە ناو کۆمەڵگەدا جێگای دەستخۆشیە. هەڵبژاردن لە کۆمەڵگە جیاوازەکان کە دەستەڵاتدارەکانیان، پێوەندی سیاسی و ئابوری لە هەمبەر پێشکەوتن، مودیریەت دەکەن و وەک میکانیزمێک بۆ بەشداری جەماوەر لە ناو کۆمەڵگەدا بە کار دەهێنن، ئەو رەوتە یەکێک لە پایەکانی کۆمەڵگەی ئازاد دەژمێردرێت.
ئەمڕۆ بە لێکدانەوەی مژاری هەڵبژاردن لە ئێران و پێوەرەکانی دێمۆکڕاتیک و شێوازی بەکارهێنانی لە پێوەندی بەم بابەتەوە، دەتوانرێت رومەتی راستینی سیاسی و دەستەڵاتداری ئەم سیستەمەلە ئێران بە رونی دەستنیشان بکرێت. ئەم رژیمە هەر جۆرە ئازادیەک لە دەرەوەی پێوەر و یاسا و ئوسول و ویستی بنگەهی سیستەمی ولایەتی فەقی، قبوڵ ناکات و بە توندی دژی دەوەستێتەوە و سەرکوتی دەکات، لەو راستایەدا بە شێوازی مۆدێلی تایبەتی خۆی لە کۆماری ئیسلامی سیاسی، سیستەمی سیاسی خۆی رێک خستوە. لە ناو ئەو سیستەمەدا کە شێوازێکی دیکتاتۆری تۆقێنەرە، دەستەڵاتی بە تەواوەتی یەکدەست کردوە، بوەتە بە دەستەڵاتی ئیسلامی و دیکتاتۆری ناوەندی. کۆماری ئیسلامی ئێران لەو رەوشە دایە، بۆیە تەنانەت ئەگەر هەر جۆرە هەڵبژاردنێکیش لە ئێران بەڕێوە بچێت، نمایشی و روکەشی دەبێت، هەرچۆن وەک لەو چوار دەیەی رابوردوودا شاهیدی ئەوە بوین و رژیم ئەو سناریۆیانە نمایش داوە. مافیای دەستەڵات بۆخۆیان هەموو شتێک دیاری دەکەن و ئەمر دەکەن کە دەبێ ئەو جۆرە ببێت کە بە دڵخوازی ئەوان بەڕێوە بچێت. دەستەڵاتی بێ رکابەری خامنەئی وەک حکومەتی تاکەکەسی بە سەر هەموو وڵاتدا، سپای پاسداران و بناژۆخوازان (اصولگرایان)، هیچ جۆرە ئازادی و بەهاکانی دێمۆکڕاتیک قبوڵ ناکەن. ئەقڵانیەت لە ناو سیستەمی سیاسی ئێراندا بە دەستی دەستەڵاتدارەکانیان لە بەین چوە و کەشی رەخنە و ناڕەزایەتی سەرکوت دەکرێت. رێگەیەک کە نزام هەڵیبژاردوە، یەکلایەنە و سەرکوتکەرانەیە و ناڕازیان کۆمەڵکوژ دەکات، تەنانەت بەزەیی بە رفۆرم خوازانیش ناکات کە بەشێکن لەم سیستەمە. ئەوەی لە ئێران روودەدات پێشێل کردنی مافی گەل و شارومەندیە و بچوکترین دەریچەی دێمۆکڕاتیکی تێدا نابیندرێت.
زیاتر لە چوار دەیە لە تەمەنی رژێم تێپەڕیوە، ئەو رژێمە تەنانەت لە دێمۆکڕاسی دینی خۆشی ترسی هەیە. چونکوو دەستەڵاتدارانی دیکتاتۆر گەڕانەوە بۆ دەنگی گەل وەک لەبەین چونی خۆیان دەبینن. هەر بەو هۆکارە حەول دەدەن بە شێوازیگەلی ناسراو، دەزگاکانی دەستەڵات وەک (مجلس، مجمع تشخیص مصلحت نظام، قوه قضائیه، شورای امنیت ملی، شورای نگهبان و ریاست جمهوری) یاساکانی هەڵبژاردن جۆرێک موهەندیسی بکەن کە ئیزنی بەشداری هیچ حیزب و تاکێکی دژبەر نەدەن. بناژۆخوازانی (اصولگرایان) ناو دەستەڵات ئیزن نادەن تەنانەت کاندیدای غەیرە خودی، بۆ وێنە کاندیدای رفۆرمخوازان و ناوەندئاژۆیان بە شێوازی ئازاد و بەرابەر بتوانێت بگاتە دەنگدان. بۆ فریوی خەڵک، بەیتی رێبەری و بناژۆخوازان حەول دەدەن بۆ غەیرەخودیەکانی رفۆرمیست کاندیدا دەست نیشان بکەن و بە دانانی روکەشی ئەوانە، بە خەڵک وانیشان بدەن کە بە شێوازی دێمۆکڕاتیک، کێبەرکێیی هەڵبژاردنی و یەکسان و ئازاد بەڕێوە دەچێت. دوای یەکدەست کردنی دەستەڵات لە بەرامبەر رفۆرمخوازان و هاوکات لە هەڵبژاردندا بە کەیفی خۆیان، بۆ کەڵک وەرگرتن لە رێفۆرمخوازەکان، دەخوازن تەندوری هەڵبژاردن گەرم رابگرن. بناژۆخوازان دەخوازن ئیزن نەدەن هەڵبژاردنی ئازاد، خەڵکی بێت نەوەکوو دژبەرانیان کەڵکی لێوەربگرن و دەستەڵات لە دەست بناژۆخوازان (اصولگرایان)دەربهێندرێت. ئێستا ئەو ترسەی رژێم بوەتە هۆکار کە بە موهەندیسی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابوری ئەو ترسە کۆنتڕۆڵ بکات.
هەڵبژاردنی مەجلسی خوبرەگان هاوکات لە گەڵ هەڵبژاردنی شوڕای ئیسلامی بەڕێوە دەچێت کە قەرارە ١٤٤ کەس لەو دەورە دا بۆ ٨٨ کورسی مەجلسی خوبرەگان کێبەرکێ بکەن. باش دەزانین کە هیچ کێبەرکێیەک لە ئارادا نیە و هەموو مۆرەکان دەستچین کراون. برایمی یونسی لە حەوزەی هەڵبژاردنی خوراسانی باشور لە دەوری یەکەم بێ رەکابەر هاتە مەیدان کە بە هۆکاری پرۆتستۆی خەڵک بە شێوازێکی روکەشی کەسێکی بێ مەترسیان بۆ رەکابەر بۆ داتاشی. مەجلسی خوبرەگانیش بە تەواوەتی لە ژێر کۆنتڕۆڵی بناژۆخوازان قۆرغ کراوە. بە هاتنە ناو مەیدانی رێکخستنێک بە ناوی (ئۆمەنا) سەر بە رەوتی بناژۆخوازان کارەکانی بۆ یەکدەستی و یەکپارچەیی بناژۆخوازان سەخت کردۆتەوە و پلان و معادلاتەکانی لێ تێکداون. بە قەولی خۆیان، ئەو تەشکیلاتە نوێیە بە دروشمگەلی نگاتیڤ دەخوازن ئەو وەک سەرکێشیەک لە ناو بناژۆخوازان نیشان بدەن. هاوکات بناژۆخوازانێک هەن کە باوەڕیان هەیە توندئاژۆیی سەدەمەی جیدی دەگەیەنێتە نیزام، هەر بەم هۆکارە بەشێک لە بناژۆخوازان وەک بناژۆخوازانی میانەڕۆ دێنە مەیدان و بە کاندیداتۆری عەلی متەهەری و رەنگە محەمەدرەزا باهونەر بێنە ناو مەیدان. تەواوی ئەم سێنارێۆیانە تەنیا بۆ فریوی خەڵک و زۆربونی رێژەی بەشداربونە لە هەڵبژاردنەکان.
(مجمع تشخیص مصلحت نظام) دوای تێپەڕبونی چوار دەیە، دڕتر و توندئاژۆتر بۆتەوە. ئەو ناوەندە بە شێوازی نیوەیان لەگەڵ مەجلس بڕیار دەردەکەن، بەڵام ئێستا بناژۆخوازان کارێکیان کردوە کە دوو سێهەمی بڕیار بە دەست مەجمەع بێت و یەک سێهەم بەش بە دەست مەجلس بێت. بناژۆخوازان کارێکیان کردوە کە هەموو ناوەندەکانی حکومەتی و دەوڵەتی لە ژێر ئیرادەی حاکمانی دەستەڵات دا بن. بە واتایەکیتر هیچکامیان کارگێڕی یاسای بنەڕەتی(قانون اساسی) خودی نیزامیش نەبن. هەموو شتێک سەرەڕۆیانە، تاکڕەوانە و تەواوخوازانە بۆتەوە. دەڵێن هەڵبژاردنی داهاتوو جۆرێک دەبێت کە زیاتر لە جاران نوێنەرانی لە پێشدا دەستنیشانکراون، بەڵام وەک روکەشانە و نمایشی خەڵک دەهێننە بەردەم سەندوقەکانی دەنگدان و مەجبوریان دەکەن کە تەنیا دەنگ بە ئەوان بدەن. ئەو سیستمە بۆ خۆی کارێکی کردوە کە کۆمەڵگە دورەپەرێز لە دین بێت و ئەو نزامە دەرباز بکەن. رفۆرمخوازەکانی ناو حکومەت، ئیدعا دەکەن کە خەڵک تەنیا لە بناژۆخوازەکانی حاکم و نهادەکانی دەستەڵات تێپەڕیون نە لە رفۆرمخوازەکان، ئەوان حەول دەدەن رومەتی خۆیان پاک و بێ عەیب نیشان بدەن، لە حاڵێکدا کە شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی کە ناڕەزایەتیەکی بنچینەیی و هاوکات رێنسانسێکی زێهنیەتی بوو، مستێکی بەهێز لە دەمی ئەو نیزامە درا و دەربازکردنێک بوو لە هەموو ئەوانەی گرێدراوی ئەو سیستەمە بون. لە پڕۆسەی هەڵبژاردندا، رفۆرمخوازان کە لە دەرەوەی دەستەڵات مابونەوە، دەڵێن پێویس نابینن گۆڕین بە سەر خۆیان دا بهێنن و ئەوەی کە پێویستە گۆڕانی بە سەر دا بێت حکومەتە. ئەوە لە حاڵەتێک دایە کە گەل بە گشتی سەبارەت بە رفۆرمخوازەکان توڕەن، چونکوو خەڵکیان فریو داوە و بە فریودان خەڵکیان کێشاوەتە بۆ سندوقی دەنگدان، و خۆیان لە سەرەوە لە سەر بەشە قازانج چەنەیان لەگەڵ دەستەڵات لێداوە، یانی ئێستاش تەنیا رۆڵیان و پێگەیان وەک فیلتەرێک بۆ فشارەکانی ناوخۆیە بۆ خزمەت بە حاکمیەت و دیکتاتۆرەکان و مانەوەی سیستم.
گەلانی ئێران و ئازادیخوازان، وەکو رفۆرمخوازەکان و رەفسەنجانی، کەروبی، موسەوی و خاتەمی و ئەوانی تریان نەکرد بەڵکو دژایەتی خۆیان لە گەل هەموو سیستم دەربڕی و دیتمان کە شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی بەرهەم هێنا و تەواوی سیستمی خستە لەرزەوە. گەلان و ئازادیخوازان لەم مەرحەلەیەدا سەفی خۆیان ئاشکراتر کرد و کەلێن و هەڵوەرینی لە ناو دەستەڵات پێک هێنا. رفۆرمخوازان و فاشیزمی ناوەندگەرا روکەشیش بێت هەر وەک پێشوتر دژایەتی دەستەڵاتیان نەکرد کە کەلێنی بەهێزتر لە ناو دەستەڵات پێک بێت تا ئاڵوگۆڕیەکان بەرەو ئاراستەی گۆڕینی تەواوی دەستەڵات بچێت. دیتمان کە لە بزوتنەوەی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادیدا تەنیا بناژۆخوازەکان نەبون کە نیزامیان پاراست بەڵکو گروپگەلێک کە نیشان دەدەن دەژبەری حکومەتن، وەکو خاتەمی و سەڵتەنەت تەڵەبەکانی تاراڤگە، لە پاراستنی نیزام بە دژی کۆمەڵگە و بۆ پێشگرتن لە ئاڵوگۆڕی دێمۆکڕاتی، یاریدەدەری سیستەم بون. لەم هەلومەرجەدا توندئاژۆیی بەیتی رەێبەری و بناژۆخوازەکان و بێدەنگی و معاملاتی قێزەون و شاراوەی رفۆرمیستەکان کارێکی کرد کە ئیتر گەل پشتیوانیان نەمێنن و بە چاوی نفرەت و کینەوە بڕواننە ئەوان. گەندەڵی و فەساد لە ناو دەزگای حاکمیەت گەییشتۆتە رادەیەک کە رەنگە هەرکات کەلێنێکی گەورە بکەوێتە ناو حاکمیەت. لەم دواییانەدا دەگوترێت کە خامنەئی زۆر نەخۆشە بەڵام دەستەڵات ئەوەی لە خەڵک دەشارێتەوە. لەم بارودۆخەدا بەشداریکردن لە هەڵبژاردن خزمەتێکی راستەوخۆیە بە مانەوەی دیکتاتۆریەت و بەردەوامی کوشتار و فەقیری و فەساد و گەندەڵکاری ئەو سیستەمە کە دەرفەتی گۆڕانکاری نامومکین کردوە، بەو روانگەوە پژاک، بەشداریکردنی گەل لە هەڵبژاردن و هاویشتنی هەر دەنگێک بۆ ناو سەندوق، بە واتای پشتیوانی و ئەرێنی کردنی هەموو ئێعدامەکان، فەقر، فەساد و تەوای ئەو بەڵایانەی ئەم سیستەمە بە سەر خەڵک و وڵاتیان هێناوە دەزانین. بەشداری هەر کوردێک، بەلوچ، عەرەب، مازنی، ئازەری و غەیرە لە هەڵبژاردنی ئەمساڵدا لە ئێران، بەشداری راستەوخۆی کوشتاری سەر کۆڵبەران، سوختبەران، جەوانانی شۆڕشگەر، ژنانی تێکۆشەر و هەموو نەهامەتیەکانی کۆمەڵگە دەبێت و خەیانەتی راستەوخۆیە بە شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی و گیانبەختکراوانی ئەو شۆڕشە و درێژەدانی فەساد و وێرانی ئابوری کۆمەڵگە دەبێت و هاوکات پشتیوانی راستەوخۆ لە دیکتاتۆران و گەندەڵکارانی سەردەم دێتە ئەژمار کردن. بەشداری نەکردنی گەل لە هەڵبژاردن مستێکی بەهێزە لە دەمی دیکتاتۆرانی ئەوڕۆی ئێران. بۆ گەییشتن بە ئازادی و کۆمەڵگەیەکی دمۆکڕاتیک بەشداری هەموو کۆمەڵگە بۆ تێکۆشانی بێ ئەمان دژی دیکتاتۆرانی سەردەم پێویستە، و یەکێک لە جبهەکانی ئەو تێکۆشانە دژی حاکمانی دیکتاتۆر، بەشداری نەکردنە لە هەڵبژاردنەکانی ئەو مەجلسانەی ئەم ساڵ.
سیامەند موعینی
٢٠-٠٢-٢٠٢٤