واحێد هۆرامێ –
جوانی دینامیکوو هەر جۆرە ئەوە فاڕیایێوە کۆمەڵایەتی، ئابووری، سیاسی و …. جە کۆمەڵگانە پسەو هێزوو پێشەنگوو کۆمەڵگای ئەژناسیان. خاوەنوو ئا هێز و پتانسێلەینێ کە بتاوا شۆڕشو ئەخلاقی و رزگار کەری هۆر گریسنا. مەژگوو جوانا جە وەرانوەروو فکروو و ئەندیشەی تازەینە کریاوەن و خاستەر تاوۆنێ وەرشا گێرۆنێ و پێشێشا وزۆنێ. وەروو ئی تایبەتمەندیە، جوان جە مابەینوو ویەردەی و ئایەندەینە نەخشوو پردێوەش هەن کە ئەزموون و زانست جە جیلەکاو وەڵینێ وەر گێرۆ و پێشێشا وزۆنێ و پەی جیلەکاو ئایەندەی فاڕۆشاوە. جوان بیەی تەنیا بابەتیە جەستەیی و بیۆلۆژی نیەن بەڵکوو جە هەمان حاڵەنە رۆحێوەن کە جۆمگەکاو کۆمەڵگای وزۆنێ جووڵە. جۆش و خرٶشوو ژیوای جە هەر کۆمەڵگایێوەنە پەیوەستەن بە رۆحوو جوانیوە. کۆمەلگایێوە کە ئی رۆحەش چەنە کێشیابۆوە مرۆنێ. سیستەموو دەسەڵاتداری و دەوڵەتگەرای جە دەسپێکوو ئەوە مەرزیایشەنە دەرکش بە رۆل و یاگێ تەیبەتەو جوانا کەردێنە و بەرنامە و پیلانێ جۆراوجۆرێش پەی کۆنترۆڵ کەردەو هێزوو جوانا متێنەرە. پەی باشتەر ئەشناسیەو راسینەو ئا پیلان و بەرناما، مەشیۆ بە بایەخەو باسوو ئا گوتاروو وابەستەبیەیە کەرمێ کە شامانەکێ و پیا بە تەمەنە بە ئەزموونەکێ سەپناشا سەروو جوانەکارە. هەر چیە تەمەنەوه پیاکا زیاذ کەرۆ جە لایوەوە ئەزموون و زانستشا زیاتەر بۆ و جە لایوەتەر جەرووەو جەستەیوە بێ هێزو لاوازێ بانێ. تایبەتمەندی پیایە بە تەمەنەکا بە کەڵک گێرتەی جە ئەزموونە راستەکێشا جوانەکێ کە تەژنەو زانیاریەنێ پەی لاو وێشا کێشانێ و وزاشا خزمەتوو وێشا. جە چوار چێوەو ئی مکانیزمەینە هزرو جوانەکا پەڕ کەراوە و تەماموو جمووجوولەکەیشا بە وێشاوە بەساوە. سیستەموو دەوڵەتگەرایی و پیاسالاری هێزێوە گەورە چی دیاردەیە وەرگێرۆ و هێزو جەستەو جوانەکا پەی بەراوردە کەردەی داواکاریەکاشا بە کار بەرا. ئی جۆرە وابەستە بیەیە هەر لوان زیاتەر قووڵتەر بیەنوەو تا رۆزگاروو ئارۆیما درێژەش پەنە دریان . باڵا بیەو ئەزموون و ئایدیۆلۆژیەکێ بە ئاسانی مەمێڕیۆ. جە زاناو پێرەکاو رۆزگارو قەدیمیوە تا یاوۆ بە زاناکا و دەزگا زانستی و پەروەردەییەکاو ئارۆیما مۆهیمتەرین و ستراتژیکتەرین لایەنەکاو زانستی جە جوانا شاراوە و ئا زانیاریە میچکلێ کە پەنەشا دریا ئا نێنێ کە زیاتەر سڕشا کەرا و وابەستە بیەێشا بە سیستەمی فرەتەر کەراوە. سیستەمو پەروەردەیی و فێرکاری تایبەت بە زارۆڵا و جوانا جە گۆشاروو جەستەیی زیاتەر هەوڵش دان تا جە را و پیلانێ جیاجیا و فرە لایەنێوە زارۆڵی هەر جە دلێ بێشکێوە تا یاوۆ بە تەمەنەو جوانی بە سیستەمێوە بەسۆوەو کەرۆشا بە پاشکۆ وێش. وەڵێ ئانەی کە زارۆ عەمرش یاوۆ بە حەفت ساڵی پەرگالوو بەندەیی رۆحش کێشان جە دلێ راسەو پەیرەوە یاساییەکاو سیستەمیوە تا یاوۆ بە تەمەنوو هەرزەکاری کە کەسایەتێوە ساختە و دەستکردش چەنە خۆلقیان. ئیتر جە ئاستوو وێشەوچننە ویر جە یەکسانی و پیوانە ئەخلاقیەکا کەرۆوە دیار نیا. خڵەتنای و دما وستەی تکتیکوو سیستەمین و هەمیشە پەروەردەش کەردەن. ئا ستراتژو تەکتیکێ کە سیستەمکا بە گۆشاروو پرۆپاگەندێ سیاسی و ئایدیۆلۆژیی جە وەراەوروو ژەنێوە پەیرەوشا کەردێنێ کە بە هەمان شێوە جوانەکایچ بە ئامانج گێرا. داواکاری هەمیشە و جوانەکا پەی ئازادی نە وەروو سنوورێوە تەمەنی یان فیزیۆلۆژیکی، کە وەروو ئا ئاستەنگی و گۆشار کۆمەڵایەتیەنێ کە سیستەم خۆلقنانێش. کام سیستەم تاوۆ جوانەکا کۆنترۆڵ کەرۆنی بە هێز بۆ. تەماموو سیستەمە دەوڵەتگەراکا کرداری گەلیە هام شێوە، جە وەرانوەرو جوانەکانە تاقی کەراوە. مۆدڕنیتەو سەرمایەداری کە دمایین حەڵقەو شارستانیەتی شماریۆ جە درێژەدای بە هەژموون و دەسەلاتوو چینوو بۆرژوای، بە کەلک گێرتەی جە فرە پەیرەو و ئامرازێ جیاجیای هەوڵو ئانەیش دان کە کۆمەڵگای بە تەمامی و توێژوو جوانی بە تایبەتی وزۆ چێروو خزمەتوو وێش. درێژەدای پا باڵادەستیە بینیان بە پەرتەوازە بییە و جە یۆ پاشیاو کۆمەڵگای. پەی یاوای پی مەبەستەیە چێروو نامی ئازادی تاکە کەسیوە پەلاماروو ئا تۆڕە ئەخلاقیێ مذۆ کە کۆمەڵگای پارێزنا. تا ئا تۆڕە ئەخلاقیێ کە هەست و سۆزوو ئازادی و یەکسانی کۆمەڵگا و سروشتیش چەنەن نەدڕیۆ سیستەم مەتاوۆ بەردەوام بۆ. ئا ئازادیە بێ حەد و مەرزیە کە لیبرالیزم بە تاکەکاش بەخشۆ جە راسیەنە ئینسانەکا جە وەرانوەروو یۆترینیرە هەر پاسە جە وەرانوەروو سروشت و ژینگەی کەرۆ بە وەرگ. بە دەست ئارده‌ی فرەتەرین قازانج و زیاتەرین وەشگۆزەرانی ئامانجو هەر ئینسانێوەن. زانست و تەکنەلۆژیش کریانێ بە ئامرازو فرە کەردەو قازانج و سەرمایەی، ئینەیچ جگە جە هاربیەی نەتیجەیێوەتەرش مەبۆ. هیچ سیستەمێوە تا ئی حەدە جە وەراوەرو ریشەکاو کۆمەڵگا و ژینگەی نەبیەن بە مەترسی. سیستەمەو سەرمایەداری جوانەکاش بە شێوەیوە فێر کەردێنێ کە تەنیا ویر جە بەرژوەندیەکاو وێشا کەراوە، دوور جە رێکخستنی و تەنیا جە چوارچێوەو مۆدیل و مۆدیەنە بژیوا. راستینەو چینوو بۆرژوازی دیاردەو نەتەوەی فاشیزم و ملی‌گەرایی و نژادپەرەستانەش بەرهەم ئاردەن. جە چوارچێوەو ئا ملی گەرایینە کە سیستەمو سەرمایەداری جە دەیاردەو نەتەو- دەوڵەتی بەرش وستەن دلی تەماموو ئەندامەکاو نەتەوە و بە دەوڵەت بیەینە قەناعەتیە پیسنەش وەش کەردەن کە گردی بە تێکرا وێشا بە ساحیوو دەولەتی و دەسەڵاتی زانا، ئینە جە حاڵێوەن کە جە هەر زەمان و مەکانێوەنە بەشیە کەم جە ئەتنیک و نەتەوەکا دەسەڵات گێرا دەست. ئا ئەتنیک و نەتەوێ کە پێسنەو کەمینەی جە چوارچێوەو سنوورکاو دەوڵەت نەتەوەینە یاگێ گێران جە لاو دەوڵەت نەتەوەو سەردەستیوە روبەرو ئینکاری کریاوە. ئەندامەکاو ئی کەمینە نەتەوا چی بار و دۆخەنە یا بە زۆری مەجبورێ کریا کە واز جە ناسنامەکایشا بارانێ و دلێ نەتەوە سەردەستەکانە تاویاوە یا جە وەرانوەرو دەولەتینە سەرە هۆربذا. جە هەر حاڵێوەنە ئی نەتەوێ ویشا بە چێر دەست و بێ دەسەڵات و لاواز وینا، پی شێوازە کوولتوورو دەسەڵاتی سەرتاپاو کۆمەڵگای گێرۆوە. ئی عەقڵیەتە تەنانەت جە خانەوادەیچەنە رەنگدانەوەش هەن، پیا جە چوار چێوەو یانەینە جە وەراوەرو ژەنەکێش پێسەو ئیمپراتوریە میچکلەی هۆرسەی و نیشتەی کەرۆ بە شێوازو حڵقەکاو زەنجیری. ژەنیچ جە وەرانوەرو زارۆوەکاشەو بە هەمان شێواز جووڵیۆوە. زارۆ چێروو کاریگەری ئی کلتوورینە گەورە بۆ و پەنە یاوۆ. سیستەمو پەروەردەی، مێدیا، داب و نەریتە دما کەوتە و سەقەتەکێ کۆمەڵگای و ئایینی و … فاکتۆریە گرینگێنێ کە دەور و کارگەریشا جە پەنە یاوناو کەسایەتی جوانەکانە هەن. ئا شێوە پەروەردە کەردەیە کەسایەتیوە لاواز، بێ ئیرادە، وابەستە، بێ سەمەر و ڕمیاش وەش کەردەن کە جگە جە بەرەڵایی و رابواردەی هیچش چەنە بەر نمەیۆ. جە کوردستاننە کە وڵاتێو پارچە بیە و داگیرکریان و سیستەمێوە کۆلۆنیالیستی بە سەرشەو زاڵەن رەوشو گەلێ بە گردی و جوانەکاش بە تایبەتی چەنی وڵاتەکا تەری تا ئاستیە جیاواز و تراژیکتەرەن. بانگەشەوسەرەکی سیستەمی جە کوردستاننە ئانەن کە دیاردەێوە بە نامێ کوردی بیەیش نیەن، ئەگەرێچ بۆنێ گرینگ نیەن. چی پێناوەنە و پەی سەلمناو ئی بانگەشەیە هەزار و یەک وڕو ویانێ بەروزا و رێبازی جیا جیای تاقی کەراو. هەرچی کوردەن ئەگەر ئا جەرگەش بۆ کە باسوو بیەی وێش کەرۆ جە روەو عەقڵ و زانستیوە ئاتوانایە جە وێش بەر مەوزۆ کە پەرسۆ ئانەیە کەرۆ کە کەی، چەنی و جە لاو کێوە ئی نەهامەتیە بە سەرشەرە ئامان و بە چە شێوازیە و چەنی تاوۆ وێش رزگار کەرۆ. بابەتەکاو کورد و کوردستانی جە لاو سیستەمو داگیرکەریوە بە مەترسی و خەتەر وینیا و تەنانەت پێسەو هۆکاروو جیاوازی و ترۆری بە قەڵەم دریۆ. ئیتر سیستەموو داگیرکاری چەسپناو ئی بانگەشەیە بە ئەرکوو وێش زانۆ و پێسەو وانەیوە مێژووی، ئەدەبیات، سیاسەت، هۆنەر و تەنانەت زانستو فەلسەفە و ئایینی و ئەخلاقی جە قۆتابخانە فەرمیەکا و مەدیا راگەیاندن و … وە دەرخواردوو خەڵکیشا دۆ. ئی سیاسەتە و سیستەمی تەرسناکتەر و خەتەرناکتەرەن جە کۆمەلکۆشتەی جەستەیی. سوود گێرتەی جە هێزو گەل و کۆمەڵگایوە و تێکدای و ئینکار کەردەیش، جەبن پا کەردە و حوقوق و مافیش جە ئەساسەنە نادیدە گێرتەی و نکۆڵی کەردەو سەرجەمو راستیە کۆمەڵایەتی، سیاسی، کوولتووری و ئایینی و فەلسەفەکان، وە ئانەن کە نکۆڵی کەرۆ هەوڵوو جە دلێنە بەردەیچ مذۆ. جە چەن دێڕەنە ئا چارەنووسە کە سیستەم پەی کوردا دیاریش کەردەن پیسەنە؛ مێژووەکەش چەواشە کەردەن، راسینە بیەی و ناسنامەش حاشا کەردەن. سوکایەتی بە کەرامەت و نرخەکاش کەرۆ، زمان و کولتورەکەش قەدەخە کەردەن، وەڵاتەکەش داگیر کەردەن هەست و نیستش بە تاراج بەردەن، هەژاری، بێ دەرەتانی و بێکاریش کەردەن بە بەشیە جە ژیوایش و … چەنی گردوو ئینانەیچ سەپناو زمان، چاند وکولتوورو نەتەوە سەردەسەتکا بیەن بە هۆ شویای و تێک شیەو باروو کۆمەڵایەتی جە کورستاننە. ئینە جگە چا خراپیانە کە سیستەمو سەرمایەداری جە رووەو فکری و ئایدیۆلۆژی وە جە کۆمەڵگانە درۆستش کەردەن. چی باروو دۆخەنە ئا جوانا کە جە ریشەکاشا بڕیاینێ کەڕوو، کۆر و ڵال کریاینێ فرە بە ئاسانی گنانێ دلێ ئا داوێ کە پەیشا نریانێرە و با بە ئامێریە سەرکی تا سیاسەتوو داگیرکەرا جە کوردستانەنە پیادە کەرا. جە راسیەنە سیستەم جە راو جوانەکاوە سیاستەکاش بەرۆ راوە، بە پێش وستەی دیاردەو نەوەشیە کۆمەڵایەتیەکا (تووش کەردەی بە مادە هۆشبەرەکا، لەش ورەتەی و دزی و چەتە گەری و…) مارژیناڵ کەردەو جوانەکا بە ئامانج گێرۆو جە ویر کەردەیوەی و پراکتیکی دوورشا وزۆوە. بابەتگەلیە پسەو جەحێڵ، نەزان و … ئا دەستە واژێنێ کە پەی میقلە نیشان داو جوانا وەشێ کریانێ و راستەو وێ گرێدایشا بە ئارەزوو و غەریزەکا و پەل کێش کەردەیشا یاخی بیەی و ئەوە بەستەیشا بە دۆگما بێ ماناکێ ، گرێدایو جێگیر کەردەو سیستەمیەن .هەر پاسە جڵەوگێرتەیەن جە بە کار ئاردەو وزەو تواناو جوانەکان جە وەرانوەروو سیستەمیەنە. سیستەم جە راو جوانەکاوە هەوڵوو وشک کەردەو کلتووروو مۆقاوموتی و وێ پارێزنای و تەسلیم گێرتەی کۆمەڵگای مذۆ. جە ئەنجاموو ئا سیاسەتاوە دیاردەگەلیە پێسەو جاشایەتی، خیانەت، بەکار ئاردەو بازرگانی کەردەی بە مادە هۆشبەرەکاو، وێ ورەشی و … سەرشا هۆردان. هۆرکێشیەو پەرەساناو ئا دیاردا پەیوەندی راستەو وێش بە ناوەندەکاو شەڕو تایبەتی و ئاپرۆژاوە هەن کە بە شێویوە سیستماتیک و یەکپارچە پەی رۆح کێشاو کۆمەڵگاو کوردی بریا راوە.
چی باروو دۆخە تەرسناکەنە و پەر جە وەحشەتەنە کە نەتەوەو کوردی سەرەمەرگەنە بێ و داگێرکەرەکێ بانگەشەو ئانەیە کەرێنێ کە ئیتر کوردشا وستەن دلێ قەبرێو و سەریچشا پۆشنانەرە، تەڤگەر و ئایدئۆلۆژیاو ئاپۆئیستی دەلاقێوەش بە روەو کوردیوە کەردەو. بی بە چرووسکیە هۆمێد بەخش و نموونەیوە سەرکەوتە جە شێوازوو شۆڕشگێرینە پرمانا. ئایدتۆلۆژیا و فەلسەفەو ئاپۆئیسمی پەڕاوپەر بە پاو تایبەتمەندیەکاو و رەهەندە جۆراوجۆرەکا و گێچەڵە(مەسەلێ) و کوردی مجیانەرە. گرینگتەرین تایبەتمەندی فکروو رابەر ئاپۆی بە دەس ئاردەو دووبارەو ئا رۆحە مرۆڤانەینە کە کورد چەنەش بێ بەش کریانێ و گێڵاینەو پەی ئا ریشە سرووشتی و رەسەنانە کە سیتەم بە خراپشا منیۆرە. هەر پاە بڕیای تاکوو کوردی چا دۆگما ئایینی و نەریەتانە کە بە درێژایی هەزاران ساڵێن بیێنێ بە ئاستەنگ جە وەرانوەرو گەشە کەردەو و وەڵێ لوای کۆمەڵگاو کوردی. متمانە پەنە کەردەی بە ریشەکاو وێش یۆتەر چا تایبەتماندیاو پارادیگماو رابەر ئاپۆین. گێڵای جە دماو زانست و فەلسەفێوە تازەی کەرۆ بە مەجبووریێوە. چەنی ئەرە بڕیای جە دنیای وەڵێنێ، و دیمیە تازە ش پەی کریۆوە. ئازاد کەردەی تاکوو کوردی جە راو ئا شٶڕشە هزری و فەلسەفیە جە هەمان حاڵەنە هۆر رژکنایوەو سیتەموو بەندایەتی کەردەین. رابەر ئاپۆ زهنیەتیە تەر کە جە کۆمەڵگانە باوەن شی کەرۆوە و چەنەش ویەرۆ و بنەرەتێ عەقڵیەتێوە تازەو ئارۆیی مەرزنۆرە. جە دلێ راسەو ئا چەند پەرسەیە کە جە وەراوەرو زهنیەتو سیسیەمیەنە ئەنجامش دان کەسایەتیوە بە ئیرادە، ئیرادێویە ئازادش خۆلقنان. ئاذ کە جە رووەو فکریوە ئازادی بە بنەما گێرۆ، خاوەنو ئا هێزەین کە سیاسەت، رێکخستن و گەلێوە ئازاد و کۆمەڵگایە بە ئیرادە و سەربە وێ مەرزنۆرە، چیگە بە دماوەن کە مەشرووعیەت و رەوایی سیستەمەو داگیرکەرا جە بەین مشۆنێ. ئیتر ئا فۆرمە ژیوایێ، سیاسی، ئابووری و فەرهەنگیێ کە جە لاو ئایدئۆلۆژیاو فەرمی دەوڵەت و داگیرکەریوە مەرزیانێرە و گەلوو کوردیشا چەنی دژوارتەرین ترادژیاو مرۆڤایەتی رووبەروو کەردەێنەو رەوایشا نەمەنەن.
رابەر ئاپۆ جە راو فەلسەفە و رامانەکەیشەو دەست وەردایە کۆمەڵایەتیش جە کوردستانەنە کەردەن و پەی بۆنیات نیای ئێنەیە تێکۆشانیە فرە لایەنەش بەردەن راوە. جە راستینە کورد پەی بەردەوام کەردەو وێش و بیەیش پێویستیش بە دووبارە بۆنیات نیاو وێش پسەو کەسایەتیوە بە ئیرادەی هەن. ئی شۆڕشە زیهنیە یاوان بە جەماوەروو وێش، ئیتەر زەحمەتەن تاوا جە راو ئینکاروو نەدیەیوە جە بەینش بەرانێ. پارادیگماو رابەر ئاپۆی تۆموو ئازادی وازیش جە دلێ تاکەکاو کوردیەنە پاشان و پەیرەو و راکاروو تێکۆشان و پارێزناو جەوهەرەو راستینەو کۆمەڵگایش جە هەر هەل و مەرجیەنە زینە کەردەنەو. ئا جوانێ کە بە درێژایی مێژووی چێروو نامێ پەروەردەو بارئاردەی جە قۆتابخانەکانە گێرە تا یاوۆ پا چێوا کە بە خەیڵمارە مەیاوا جە مرۆڤ بیەی بەرشا ئاردێبێنێ جە راستی وێشا دوورشا کەردێبێنێوە، ئا جوانە کوردا کە ئارۆ جە هانەو ویروو رابەر ئاپۆیەنە تێراوێ بیێنێ جارێوەتەر وێش ئەژناساوە و دەرکش بە راستی، بیەی، مێژوو و نەتەوەکەیش کەردەنەو و هەستوو وێ باوەڕبیەی جە رۆح و دەروونشەنە سەرەش هۆردان و ورئێستەنەو سەروو پایاو وێشەو بە جۆریە کە ئیتر بەرگوو کوێلایەتیش فڕەدان و یاوان بە ئازادی . پۆچی ئیتر زەحمەتەن داگیرکار جارێوتەر تاوۆنێ جڵەوەو وزەو کناچی و کۆرێ جوانێ کوردی گێرۆ نازۆنێ سەرگنانێ. ئارۆ وینمێ کە جە ریزەکاو PJAK یەنە جە وەرکەوتەی ، یان دلێ YPG جە وەرنیشتەو کوردستانیەنە ئا کۆرو کناچی چەنی داستانێ تۆما رکەراو مزگانی یاوای بە کوردستانیە ئازاد و سەربە وێ پەی گەلوو کوردیشا پەنەن.