ئامەد شاهۆ
ئازادی؛ مافی سرووشتی هەر تاک و کۆمەڵگایەکە، بۆیە هەرگیز ئەو مافە کۆت و بەند و بە بارمتە ناگیردرێت. ئامانجێکە کە مرۆڤایەتی لەپێناو دەستەبەر کردنی تێکۆشانێکی بێ هاوتا بەڕێوە دەبات. ئەو هیوایەیە کە رێگای گەهێشتن بە رژێمی حەقیقەت بۆ مرۆڤایەتی دەدرەوشێنێتەوە و تۆخمی یەکڕیزی، پێکەوە ژیان، بەرخودان و ئاشتەوایی لەناو کۆمەڵگا بەربڵاو دەکات و گڵۆپی رووناککەرەوەی تێکۆشان لەدژی داگیرکەری هەڵدەکات. واتا لووتکەی دادپەروەری، یەکسانی و دیمۆکراسییە کە ئەمڕۆ هەر گەل و نەتەوەیەکی زۆڵم لێکراو لەپێناو دەستەبەر کردنیدا تێکۆشانی بۆ دەکەن. بۆیە بووەتە ئەو دەستەواژەیەی کە ئەمڕۆ لەگەوهەر و ناخی هەر تاکێکدا شاراوەیەو پەیدۆزی مرۆڤ رۆژ لەدوای رۆژ بەدوای زیاتر دەبێت.
لەئەمڕۆدا دەوڵەت – نەتەوە کە مەترسیدارترین جۆرەکانی توندوتیژی، زۆڵم و زۆری، سەرکوت و چەوسانەوە، دیکتاتۆریەت و فاشیزمی لێدەوەشێتەوە، هەڕەشەی جیددی لەسەر بوونی ئازادی و دیمۆکراسی درووست کردووە. واتا دەوڵەت – نەتەوە لەچ جێگایەکدا بوونی هەبێت، لەو جێگایەدا ئازادی و دیمۆکراسی لەبار دەبرێت. بۆیە ئەمڕۆ لەسەرجەم ئەو وڵاتانەی کە دەوڵەت – نەتەوە سەروەرە، تێکۆشانی دیمۆکراتیکی گەلان لەپێناو دەستەبەر کردنی ئازادی و دیمۆکراسی لەلووتکەدایەو شەقام خرۆشاوە. هەر چەند دەوڵەت بە قووڵکردنەوەی قەیران و گێژاو لەناو کۆمەڵگا دەیەوێت، بەربەست لەبەردەم گەشەدانی ئازادی و دیمۆکراسی درووست بکات، ناتوانێت لەبەردەم شەپۆلی خرۆشاوی گەل بوەستێت و گەلان لەپێناو گەهێشتن بە ئازادی و دیمۆکراسی پاشگەز بکەنەوە. تێکۆشانی رەوا و دیمۆکراتیکی گەلان سەلمێنەری ئەوەیە کە ئیدی گەل و کۆمەڵگا هیوایان لە دەوڵەت و دەسەڵات دابڕاوە. چون سەرچاوەی هەموو کێشە و گرفتەکان دەگەڕێننەوە بۆ بوونی زیهنیەتی دەوڵەت و دەسەڵات، کە بەدوور لەچەمک و تێگەهێشتنی ئازادی و دیمۆکراسییە. گەلان بەو قەناعەتە گەهێشتوون کە لەجێگایەکدا دەوڵەت بوونی هەبێت، لەو جێگایەدا ئازادی و دیمۆکراسی گۆشەگیر، کپ و بەرتەسک دەکرێت و پێشەنگ و سەرکردەکانی کورد رووبەڕووی پیلانگێڕی، تیرۆر، گرتن و لەسێدارەدان بوونەتەوە.
لەم نیو سەدەی دواییدا لێگەڕینی گەلان لەدەرەوەی زیهنیەتی دەوڵەت و دەسەڵات بە چڕی بە دوای ئازادی و دیمۆکراسییە. هەر چەند دەوڵەتەکان تا بە ئەمڕۆ بە جل و بەرگی ئازادی و دیمۆکراسی، کۆمەڵگایان کۆیلە و چەوساندووەتەوە و هزر و چەمکی فاشیزم و دیکتاتۆریەتیان گەشەداوە، بەو زیهنیەتەیان گەلانی ئازادیخوازیان بە وەزاڵە هێناوە، لەبەر ئەوەی لەکوردستان و ناوچەکە سەرهەڵدان و تێکۆشان لەدژی ئەو زیهنیەت دەشەکێتەوە. تایبەت لەکۆمەڵگای ئێران شەپۆلێکی خۆڕاگری و تێکۆشانی رەوای گەل لەدژی دەسەڵات سەریهەڵداوە کە پایەکانی دەسەڵات و دەوڵەتی بە لەرزە هێناوەو بە سیستەماتیک کردن و رێکخستن کردنی ئەو شەپۆلە دیمۆکراتیکە ئەنجامی شکۆداری لێدەکەوێتەوە. ئەوەش هێمای پەیجووری گەلان بە دوای ئازادی و دیمۆکراسی نیشان دەدات و بەوەش هزر و لۆژیکی دەوڵەت – نەتەوەی ئێران لە بیر و هزری کۆمەڵگا رەوایەتی خۆی لەدەست دەدات و سەردەمی دەوڵەت نەتەوەی رژێمی داگیرکەری ئێران بە سەر دەچێت. تێکۆشانی بێ پسانەوەو نەبەزانەی گەنجان، ژنان، مامۆستایان، کرێکاران، فەرمانبەران، جووتیاران و سەرجەم پێکهاتەکانی تری ناو کۆمەڵگا سەردەمێکی زێڕین لەئێران دەخوڵقێنن کە بە فەلسەفە و هزری ئازادی و دیمۆکراسی خەمڵێندراوە.
کردەوەو کارنامەی بەرچاوی دەوڵەت – دەسەڵات زۆر بە تۆخی لەکوردستان دەبینرێت. سەرچاوەی ئەوەش لە سیستەمی مۆدێڕنیتەی کاپیتالیست و دەوڵەت نەتەوە هەرێمیەکان وەردەگیردرێت کە شتێکی بە ناوی ئازادی و دیمۆکراسی لەکوردستان هەرس ناکەن. چون ئەو هێزانە نکۆڵی لەبوونی کوردستان و گەلی کورد دەکەن و بۆ لەناو بردنی ئەو حەقیقەتە، پەنایان داوەتە بەر سیاسەتی نکۆڵی و پاکتاوکاری کوردان. لاپەڕەکانی مێژوو شاهیدی ئەو شتە دەدەن کە داگیرکەرانی کوردستان، بوونی ئازادی و دیمۆکراسی لەجۆگرافیای کوردستان بۆ خۆ بە هەڕەشەیەکی جیدی لەقەڵەم دەدەن و بە هەموو هێز و توانایانەوە بەڕەنگاری هێڵی خۆڕاگری و تێکۆشانی رەوای گەلی کورد بوون و بەردەوام گەلی کوردیان لەناو قەفەسی کۆیلەتی و بە کرێگیراوی بزمارکوت کردووە، تا گەلی کورد لە پێشەنگایەتی تێکۆشان لەپێناو دیمۆکراتیزە کردنی ناوچەکە بێ بەری بکەن.
کۆنسێپت و پیلانی نەگریسانەی داگیرکەرانی کوردستان لەبەرامبەر دوا خۆڕاگری و تێکۆشانی نەبەزانەی گەلی کورد کە پەکەکە و رێبەر ئاپۆ نوێنەرایەتی دەکات، دەمامکی ئەو هێزانە دادەماڵێت و رووی راستییان کە چەندێک دژە ئازادی و دیمۆکراسیە، دەخاتەڕوو. رفاندن، بارمتە گرتن و رادەست کردنی رێبەر ئاپۆ بە دەوڵەتی فاشیستی تورکیا لەلایەن ناتۆ، ئەمریکا و ئەورووپاوە چەمکی ئازادیخوازی و دیمۆکراسیخوازی ئەو هێزانە ئاشکرا دەکات. گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی ساڵی ١٩٩٩ لەدژی رێبەر ئاپۆ و پەکەکە کە نوێنەرایەتی راستەقینەی کەیسی کورد دەکەن، لەبنەڕەتدا گەلەکۆمە لەدژی ئازادی و دیمۆکراسی و حەقیقەتێکە کە رووبەڕووی سیاسەتی نکۆڵی و چەوساندنەوە بووەتەوە. ئەو هێزانە بەو گەلەکۆمەیە لەبنەڕەتدا لەکەسایەتی رێبەر ئاپۆ و گەلی کورد فەلسەفەی ئازادی و دیمۆکراسی لەناوچەکەیان بە بارمتە گرتووە. چون رێبەر ئاپۆ نوێنەرایەتی زیهنیەتی نەتەوەی دیمۆکراتیک و ئازادی گەلی کورد و پارادایگمایەک دەکات کە لەدژی دەوڵەت و دەسەڵاتە. واتا دەرکەوتنی رێبەر ئاپۆ لەکوردستان، رۆژهەڵاتی ناوین و جیهان بە واتای سەر لەنوێ دەرکەوتنی دادپەروەری، پێکەوە ژیان، ئازادی و دیمۆکراسییە. بۆیە گەلی کورد و سەرجەم گەلانی ئازادیخواز بارمتە گرتنی رێبەر ئاپۆ بە بارمتە گرتنی ئیرادە، ناسنامە، ئازادی و بوونی خۆ لەقەڵەم دەدەن و بە خرۆش و شان و شکۆوە داوای ئازادبوونی رێبەر ئاپۆ دەکەن.
گەلی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان کە خۆی لەو تێکۆشانە هاوچەرخە بێ بەش نەکردووە، لە ٣ی رەشەممەی ساڵی ١٣٧٧ دەبێتە بەشێک لەو پڕیشکەی کە زنجیری کۆیلەتی و بە کرێگیراوی تێکدەشکێنێت. واتا لەو سەردەمەوە گەلی کورد لەهەر چوار بەشی کوردستان و دەرەوەی وڵات و تەنانەت بەشێکی زۆر لەگەلانی ئازادیخوازی جیهان ملیان بۆ گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی نەچەماندووەو بە سەربەرزییەوە ئاڵای تێکۆشان و خۆڕاگرییان لەدژی داگیرکەری بەرزکردووەتەوە. تایبەت گەلی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان ئەو گەلەکۆمەیە بە گەلەکۆمە لەدژی ئازادی و دیمۆکراسی لەقەڵەم داوە. بۆیە دوا بەدوای ئەو هێرشە گەلی کورد لەرۆژهەڵات بە رژانە سەر شەقام، بە یەکدەنگ و یەکهەڵوێست خاوەندارێتی لەرێبەر ئاپۆ و پەکەکە دەکەن. ئەوەش یەکەمین قۆناخی خاوەندارێتی گەلی کوردی رۆژهەڵات لەرێبەر ئاپۆیە کە کردوویانە و بۆ تێکشکاندنی ئەو گەلەکۆمەیە تا بە ئەمڕۆ بە سەدان قوربانی یان داوە. چون دەرکەوتنی رێبەر ئاپۆ و پەکەکە بۆ گەلی کورد، واتای دەرکەوتنی ئازادی و دیمۆکراسییە. بەو پێیە حەقیقەتی شووناس و هەبوونی خۆ بە رێبەر ئاپۆ و پەکەکەوە دەبەستنەوە. بۆیە بەو درووشم و پارچە شیعرەی شاعیری مەزنی نیشتمانەکەمان مامۆستا قانیع کە دەڵێت: “بیری ئازادیم لەزیندانا فراوانتر ئەبێ نۆکەری و سەردانەواندن کاری نامەردانەیە”، ئاڵای ئازادی دەشەکێننەوە، چون لەبیر و باوەڕی تەڤگەری ئاپۆیی ئازادی قەت کۆت و بەند ناکرێت و بە پێچەوانەوە بە گوڕ کردنی تێکۆشان گەشاوەتر دەبێت. ئەوەش وا دەکات لەو سەردەمە بە دواوە بیر و هۆشیاری نەتەوەیی و دیمۆکراتیک لەنێوان گەلی کورد و گەلانی ئازادیخوازی جیهان زیاتر لەهەر سەردەمێکی، مێژووی کورد بێت و گەلی کورد بە پڕۆژەی دیارکەری نەتەوەی دیمۆکراتیک و سیستەمی مۆدێڕنیتەی دیمۆکراتیک لەکایە و شەڕی جیهانی سێهم خاوەن پێگەو رۆڵ بن. چون ئەمڕۆ شەڕی مەزنی مۆدێڕنیتەی کاپیتالیسم لەئیمڕاڵی لەگەڵ رێبەر ئاپۆیە کە نوێنەرایەتی مۆدێڕنیتەی دیمۆکراتیک دەکات و بە پێشەنگایەتی رێبەر ئاپۆ، تەڤگەری ئاپۆیی و گەلی کورد ئاڵای تێکۆشان و بەرخودان لەپێنا دەستەبەر کردنی ئازادی و دیمۆکراسی دەشەکێتەوە.
هەڵوێستی نیشتمانی، نەتەوەیی و دیمۆکراتیکی گەلی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان رووپەلێکی نوێی تێکۆشانی کردەوەو ئەوەش داگیرکەرانی کوردستانی تووشی حەپەسان و سەرگەردانی کرد. چون ئەو هەڵوێست و پزیسکەی بەرخودان، کۆنسێپتی داگیرکەرانی پارچە و پەرتەوازە کرد و بە جێگای گۆشەگیری و بەند کردنی ئازادی، بیری ئازادی لەکوردستان فراوانتر بوو. واتا گەنجان و ژنان لەسەر ئەو رێچکەیە، رۆژی رفاندن و بارمتە گرتنی رێبەر ئاپۆ دەکەنە رۆژی هەستانەوەو راپەڕین لەدژی دەوڵەت و روو لەچیا سەرکێشەکانی کوردستان دەکەن و پەیوەستی لانکەی ئازادی و دیمۆکراسی گەلی کورد دەبن. دوا بەدوای ئەو هەڵوێستە شکۆدارە، گەنجان و ژنان بۆ پووچەڵ کردنەوەی ئەو گەلەکۆمە رەشە بە هزر و رامانی رێبەر ئاپۆ، گڵۆپی ئازادی لەرۆژهەڵاتی کوردستان هەڵدەکەنەوە و بۆ تۆڵەسەندنەوە لەداڕێژەرانی گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان – پەژاک دادەمەزرێنن. گەلی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان بەو هەڵوێستەیان ئەوەیان نواند کە ئازادی هەرگیز دیل و بە بارمتە ناگیردرێت. بە پێچەوانەوە هزر و رامانی رێبەر ئاپۆ جیا لەوەی لەکوردستان بڵاو بووە لەئاستی جیهان بە گەردوونی بووەو ئەو گەلەکۆمەیە بووە زەلکاوێک کە داگیرکەرانی کوردستان بۆ خۆ تێیدا چەقیون.
گەلی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان بە بەرخودانی مێژوویی لە ٣ی رەشەممەی ساڵی ١٣٧٧، بە هەموو پێکهاتەکانیەوە بە پێشەنگایەتی ژن و جوان بەشداری لەهەڵمەتی خاوەندارێتی لەرێبەر ئاپۆ کرد و دواتر لە ٤ی نیسانی ٢٠٠٤ بە دامەزراندنی پەژاک بەڕەنگاری هەنگاوی دووهەمی گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی لەدژی رێبەر ئاپۆ و پەکەکەیان کرد. واتا ئەوە دەبێتە دووهەمین قۆناخی بەرخودان و تێکۆشانی مێژوویی و بە نرخ و هێژای گەلی کوردی رۆژهەڵات لە رێبەر ئاپۆ. ئەوەش بە واتای خاوەندارێتی لە شووناس، ئیرادە، ئازادی و دیمۆکراسییە کە گەل واز لەمەرام و داخوازیە رەواکانی ناهێنێت و لەو پێناوەدا تێکۆشانی بێ هاوتای بۆ دەکات. رێبەر ئاپۆ ئیدی لەزیهن و ویژدانی هەر تاکێکی کورددا جێی گرتووە، بۆیە گەل رۆژانە ئەو درووشمە بە گوێی داگیرکەراندا دەزرنگێنن کە؛ (بێ سەرۆک ژیان نابێت)، ئەوەش ئەو پەیامەی تێدایە کە بێ ئازادی ژیان نابێت، واتا ئازادی و رێبەر ئاپۆ دوو دەستەواژەن کە دابڕاو لەیەک نیین و بە ئازادی رێبەر ئاپۆ، ئازادی گەلی کورد مسۆگەر دەبێت. چون ئازادی رێبەر ئاپۆ بە واتای چارەسەری کێشەی گەلی کورد و پەسەند کردنی مۆدێلی نەتەوەی دیمۆکراتیکە. گەنجان و ژنانی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان تا ئەو ئاستەی ئەویندار و پابەندی رێبەر ئاپۆ بوون کە بە هەڵبژاردنی دەستەواژەی ژیانی ئازاد لەرەوت و رێچکەی تێکۆشانی هاوچەرخ درێژە بە تێکۆشان لەدژی داگیرکەری، فاشیزم و دیکتاتۆریەت بوونەتەوە.
گەلی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان لەدرێژایی هەمان هەڵوێست و بەرخودان، لەسەردەمی هێرشی داگیرکەران بۆ سەر کۆبانێ، عەفرین و شەنگاڵ سەنگەری تێکۆشانیان بەرنەداوە و چەندێک نەیارانی کورد پێداگرییان لەسەر گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی کردووە، بە هەمان ئەندازە گەلی کوردیش پێداگری لەسەر پووچەڵ کردنەوەی گەلەکۆمە و بەرخودان لەپێناو دەستەبەر کردنی ئازادی کردووە. بۆیە ئیدی کات کاتی ئەوە هاتووە کە گەلی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بە رۆحیەی شکۆداری ئەو قۆناخە مێژووییانە لەسەردەمی نوێ گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی، بەشداری کارا لەهەڵمەتی ئازادی جەستەیی رێبەر ئاپۆ و دەرهێنانی پەکەکە لەلیستی تیرۆردا بکات. چون گەلی کورد لەدژی زیهنیەتی دەوڵەت و دەسەڵات و داگیرکەری چەندێک چالاکی بنوێنێت، ئەوەندە دەرفەتی ئازادی و دیمۆکراسی بۆ گەلان دەڕەخسێت. بەو پێیە چالاکی کردووەتە زمانی دیمۆکراسی. بۆیە گەلی کوردیش هەمیشە بە زمانێک تێکۆشانی کردووە کە بەرگریکاری ئازادی و دیمۆکراسی بووە. لەو پێناوەدا چەندێک چالاکی لەپێناو ئازادی جەستەیی رێبەر ئاپۆ پەرەی پێی بدرێت، ئەوەندە گەلی کورد و گەلان لەئازادی نزیک دەبنەوە، چون ئازادی گەلی کورد بەندە بە ئازادی رێبەر ئاپۆوە. تێکۆشانی گەلی کورد ئەو پەیامە دەگەیەنێت کە نوێنەرایەتی راستەقینەی ئازادی و دیمۆکراسی دەکات و بۆ مسۆگەر کردنی تێکۆشانی، پێویستی بە بونیادنانی نەتەوەی دیمۆکراتیک هەیە، واتا نەتەوە پێویستی بە بەدەن هەیە و ئەوەش خۆبەڕێوەبەری دیمۆکراتیکی کۆمەڵگایە کە دەتوانێت ناوچەکە دیمۆکراتیزە بکات. واتا تێکۆشانێک کە گەلی کورد بەڕێوەی دەبات سەرەتا لەبواری زیهنیەتییەوە تێگەهێشتنی هاوبەش بۆ پێکەوە ژیانی گەلان درووست دەکات. بۆیە زیهنیەتی نەتەوەی دیمۆکراتیک ئازادی و ئازادییە کە لەکەسایەتی رێبەر ئاپۆ و گەریلاکانی کوردستان دەدرەوشیتەوە.
بەدیهێنانی سیستەمی مۆدێڕنیتەی دیمۆکراتیک، بە دیهێنانی سەرجەم خەون و ئاواتی گەلی کورد و شەهیدانی رێگای ئازادییە کە ئەمڕۆ تەڤگەری ئاپۆیی و گەلی تێکۆشەری کورد لەسەر هزر و رامانی رێبەر ئاپۆ کار و خەباتی لەسەر دەکات. ئەو تێکۆشانە سەلمێنەری ئەوەیە کە ئیدی گەلی کورد و گەلانی ناوچەکە دەڵێن: “کات کاتی ئازادییە” و بەو درووشمە زنجیری کۆیلەتی و داگیرکەری و بەکرێگیراوی تێکدەشکێنن.
جارێکی دیکە مێژوو ئەو ئەرکە دەخاتە سەر گەلی کورد لەرۆژهەڵاتی کوردستان کە لەقۆناخی نوێی گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی کە لەساڵی ٢٠١٦ەوە بە هێرشی دەوڵەتی فاشیستی تورک بۆ سەر هەرێمەکانی پاراستنی میدیا و ئیمڕاڵی دەستیپێکردووە، هاوشێوەی قۆناخەکانی رابردوو رۆڵ بگێڕن. تایبەت ژنان و گەنجان ئەو دوو پێکهاتەن کە پێویستییان بە ئازادی هەیەو پێویستە زیاتر لەهەر کەسێک خاوەندارێتی لەهەڵمەتی کات کاتی ئازادییە بکەن. چون داگیرکەران لەکوردستان بە کۆنسێپتی قڕکردن و پاکتاوکاری گەلی کورد تۆخمی فاشیزم و دیکتاتۆریەت بڵاو دەکەن و بە سیاسەتی شەڕانگێزییان هەڕەشەی جیددی بۆ سەر مرۆڤایەتی درووست دەکەن. بۆیە بەشداری کردن لەو هەڵمەتە بە هەر ڕێ و رێبازێک کە بۆ تاکێکی کورد دەستبدات، ئەرکێکی ویژدانی، ئەخلاقی و سەردەمیانەیە. چون هەڵمەت و کەمپەینێک کە لەپێناو ئازادی جەستەیی رێبەر ئاپۆ و دەرهێنانی پەکەکە لەلیستی تیرۆر و کات کاتی ئازادییە لەکوردستان و جیهان بەڕێوە دەچێت، گرنگ و پڕبایەخن و ئەوەش ئاستی هۆشیاری و گەشەدانی چەمکی دیمۆکراسی و هەستی مرۆیی لەناو گەلان نیشان دەدات.
تایبەت مێژوو ئەو ئەرکە دەخاتە سەر رێکخراوە مەدەنیەکان، پارت و لایەنە سیاسیەکان، پارێزەران، مامۆستایان، فەرمانبەران، کرێکاران، ژنان، جوانان و هونەرمەندان کە ئاگری شۆڕش گەشاوە بهێڵن و بە تێکۆشانیان هیوای ئازادی گەلان زیاتر بگەشێننەوە، تا بە راپەڕاندنی ئەرکی سەرشانیان بتوانن خاوەندارێتی لەبەرپرسیارێتی مێژوویی خۆیان بکەن و پەیوەستی شەمەندەفڕی ئازادی ببن و دەنگیان لەگەڵ بەرخودان و تێکۆشانی گەریلاکانی کوردستان و گەلی کورد لەبەشەکانی دیکەی کوردستان و گەلانی ناوچەکە یەکبخەن و هەر هەڵمەتێک کە لەپێناو بەرقەراری و دەستەبەر کردنی ئازادی و دیمۆکراسی لەناوچەکە بەڕێوە دەچێت، بە بەرخودان و تێکۆشانی دیمۆکراتیانەیان، تاجداری بکەن. چون ئەوە تاکە بژاردەیەکە کە گەلان دەتوانن پێگەی دەوڵەت و دەسەڵاتی پێ لاواز بکەن و بەو بژاردەیەش ملوانکەی ئازادی و دیمۆکراسی خەڵاتی گەلانی ئازادیخواز بکەن.