رامان جاوید
ژیان لە شاری سنە
بۆ هەر کەسێك ئەم پرسیارە پێشدێت کە چ ئارمانجێكی له ژیان هه‌یه؟ هەر مرۆڤێک بەم پرسیارە دەسپێده‌كات و چیرۆکی خۆی هەڵدەبژێرێ. ژیانی منیش وەکوو گه‌نجێكی خه‌ڵكی شاری سنه وه‌ها ده‌ستیپێكرد. کوڕێک کە لە منداڵیه‌وه له یاسا و بەڵێ بان چاو وتن هه‌ڵده‌هات، ئەوەیکە پێم خوەش بوو ده‌مكرد و هاورێکانی ناو کۆڵانیشم هانده‌دا كه وه‌ك من بكه‌ن.
دوایی کە گەورەتر بووم و هاتمە ناو کۆمەڵگا، ئەم جارە یاسا و رێساكان زیاتر كاریگه‌ریان له‌سه‌رم داده‌نا، زه‌ختێك ده‌كرا كه وه‌ك هێندێك له گه‌نجانی دیكه رۆژانه له‌سه‌ر شه‌قام و كۆڵان خۆم به هه‌ڵسووكه‌وتی نه‌پێوێست سه‌رقاڵ بكه‌م، واتا بێ ئارمانجی و ئاڵۆزی زیاتر.
به زیاتر بوونی ته‌من، ناكۆكی و ئاڵۆزییه‌كان زیاتر ده‌بوو، ژیان و سازان له‌گه‌ڵ ئه‌و ناكۆكییانه‌ش ئه‌سته‌م و زه‌حمه‌ت تر. یان ده‌بوو وه‌ك كه‌سێك كه گوێڕایه‌ڵه و به‌پێی خواست و خه‌یاڵی ده‌سه‌ڵات ده‌جووڵێته‌وه ژیان به‌رده‌وام بكه‌م، یان له به‌رامبه‌ر ئه‌و ژیان بێ واتایه‌دا راوه‌ستم و چیرۆك و ئارمانجی خۆم بگرمه به‌ر، ئه‌من چیرۆك و ئارمانجی خۆم هه‌ڵبژارد.
هه‌نووكه پێنج ڕۆژ لە په‌یوه‌ست بوونم بە ریزه‌كانی هێزی گەریلا و بزووتنه‌وه‌ی ئاپۆیی تێپه‌ڕ ده‌بێت، من له گه‌ڵ هه‌ڤاڵان خه‌ریك خوێندن و نووسینین و به‌شێكی دیكه‌ش له هه‌ڤاڵان سه‌رقاڵی دروستكردنی شوێنی مانه‌وه و دانیشتنن. له‌م ماوه‌دا پێم خۆش بوو كه چیرۆكی به‌شداربوونم بنووسم.
سه‌رهه‌ڵدانی ژینا ئه‌مینی
بەشداربوونی من هاوکات بوو لەگەڵ ناڕه‌زایه‌تی و سەرهه‌ڵدانی گه‌لان له دژی كوشتنی ژینا ئه‌مینی، ئه‌من هاوڕێ له گه‌ڵ حه‌وت هه‌ڤاڵی دیكه‌م به‌شداری ریزه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی ئاپۆیی بووین. لە سەر کوشتنی ژینا ئەمینی بوو کە لە گەڵ ٧ هاوڕێ تردا بڕیاری بەشدار بوون مان دا. یه‌كه‌م جار رۆژێكی هه‌ینی بوو كه هه‌واڵی گرتن و ئه‌شكه‌نجه‌ی كچێكی كوردی خه‌ڵكی شاری سه‌قز له تاران له لایه‌ن هێزه ئه‌منییه‌كانی رژێمی داگیركه‌ری ئێران بڵاو بوویه‌وه. ئه‌م هه‌واڵه له ماوه‌ی چه‌ن كاتژمێرێكدا له ناو گه‌لدا بڵاو بوویه‌وه و هه‌ركه‌س به نیگه‌رانی و دڵه‌ڕاوكێوه پرسیاری ده‌كرد كه ئاخۆ چی به‌سه‌ری ژینا ئه‌مینێ دێت؟ رۆژی دواتر ژینا كه له كۆمادا بوو، گیانی له‌ده‌ستدا، ئه‌مه‌ش دڵی و وێژدانی خه‌ڵكی هه‌ژاند، بۆ ده‌بێ له‌م سه‌رده‌مه‌دا كچێكی بێ تاوان وه‌ها هۆڤانه بكوژرێت.
له سه‌ر گۆڕی ژینا نووسرابوو كه ” ژینا گیان تۆ نامری، ناوت ده‌بێ به ره‌مز”. خه‌ڵكی شاری سه‌قز راپه‌ڕین و ئێمه‌ش هه‌ستمان ده‌كرد كه ئه‌م راپه‌ڕینه شاری سنه‌ش بگرێته‌وه. هه‌ربۆیه ئێمه‌ش بووین به دوو گروپ و چووین بۆ شه‌قامی فرده‌وسی. ئه‌من له گه‌ڵ هه‌ڤاڵێكم جیا بینه‌وه و گه‌یشتینه كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك كه چاوه‌ڕێی چه‌خماخه‌یێك بوون بۆ داگیرسانی ئاگری سه‌رهه‌ڵدان و راپه‌ڕین. هێنده‌ی پێنه‌چوو كه چه‌ن ژنێك دستیان كرد به گوتنه‌وه‌ی دروشم، خه‌ڵكێكی زۆریش به‌شوێنیان كه‌وتن و دروشمه‌كه‌یان دووپات ده‌كرده‌وه، دروشمێك كه هه‌موو شوێنێكی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و ئێران و بگر جیهانی گرته‌وه، دروشمێك له سه‌ر بنه‌مای ئازادی ژن. به هه‌زاران شۆڕشگێڕی ژن له‌پێناو ئه‌م دروشمه‌دا تێكۆشانیان كرد و شه‌هید بوون. ئه‌م دروشمه منی ده‌خسته ناو فكر و خه‌یاڵ، دروشمی “ژن، ژیان، ئازادی”.
تا ده‌چوو رێژه‌ی ناڕازیان و ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ئه‌م دروشمه‌یان ده‌گوته‌وه، زیاتر ده‌بوو، هێزه سه‌ركوتكه‌ره‌كانیش خۆیان گه‌یانده خه‌ڵك و ده‌ستیان دایه لێدان و گرتن، به‌بێ ده‌سپارێز و جیاوازی خستنه ناو منداڵ، پیر، گه‌نج و ژن، ئه‌وه‌ی كه ته‌نیا له‌مێشك و به‌رنامه‌یاندا بوو، لێدان و سه‌ركوت بوو. چه‌ن كه‌س كه هێزه ئه‌منیه‌كانیش هێرشیان كرده سه‌ر ئه‌و چه‌ن ژنه‌ی كه یه‌كه‌م جار چه‌خماخه‌كه‌یان لێدابوو. ئه‌م جاره، سه‌رهه‌ڵدان نه به هۆی هه‌ڵبژاردن، یان، به‌نزین، گرانی و مه‌عاش بوو، به‌ڵكوو ئارمانج و خواستی ئازادی ژن و مرۆڤه، هه‌ڵبه‌ت به پێشه‌نگایه‌تی ژنان.
هێنده‌ی پێنه‌چوو كه یه‌ك له خۆپیشانده‌ران بریندار بوو و ئێمه‌ش چووین به هاواریه‌وه. ئێمه بڕیارمان دا كه رۆژی داهاتووش كۆبینه‌وه، ئێمه كه‌ڵكمان له ئه‌و تاكتیكه‌ی كه له وڵاتی كووریای باشوور به‌كار ده‌هێرا گرت. به تێپه‌ربوونی كات، ئاگر سه‌رهه‌ڵدان گه‌شتر و به‌رینتر ده‌بوو، هه‌ڵبه‌ت، رێژه‌ی سه‌ركوت، كوشتن و هێرشیش زیاتر ده‌بوو؛ به‌ڵام گوشار و سه‌ركوت وه‌ك به‌نزین كردنه سه‌ر ئاگربوو. خه‌ڵك به‌هێزتر و سوورتر ده‌بوون. كاتێ بینیم كه نزیكه‌ی 12 منداڵ له قوتابخانه هاتنه ده‌ره‌وه و دروشمی “ژن، ژیان، ئازادیان” ده‌گوته‌وه، هێز و جۆش و خرۆشی ئه‌م راپه‌ڕینه‌م زیاتر هه‌ست پێكرد. ئه‌م ره‌وته ئێمه‌ی ده‌خسته ناو ئه‌و بیر و خه‌یاڵه كه به‌راستی باشترین كار له‌م قۆناخه‌دا چیه و چۆن ده‌بێت سه‌رهه‌ڵدان به‌هێزتر و گه‌شتر بكه‌ین، باشترین هه‌ڵوێست له‌به‌رامبه‌ر ده‌سه‌ڵاتێك كه به ئاگر و ئاسن وه‌ڵامی خه‌ڵكی ناڕازی ده‌داته‌وه، چیه؟
بڕیاری به‌شداربوون
هه‌موومان گه‌یشتبووین به‌و قه‌ناعه‌ته كه پێویسته به‌شداری بزووتنه‌وه‌ی ئاپۆیی بین، به‌ڵام كه‌سمان نه‌یده‌وێرا كه راشكاوانه ئه‌مه بهێنێته زمان، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌ترسان كه به‌ڵكوو ئه‌وه‌ی دیكه دوودڵ بێت و به‌ته‌واوی بڕیاری نه‌دابێت. كاتێ كۆبووینه‌وه و قسه و باسمان كرد، زانیمان كه هه‌ركه‌س سووره له‌سه‌ر ئه‌م بڕیاره و چاوڕێ كه‌سی دیكه بووه كه باس بكات. ئه‌وه‌بوو كه هه‌موومان بڕیاری به‌شداربوونمان دا. هه‌ربۆیه خۆمان كۆكرده‌وه و ئه‌وه كه‌ره‌سانه‌ی كه هه‌بوومان ده‌مانفرۆشت و پاره‌كه‌یمان كۆده‌كرده‌وه كه بیگه‌یێنین به هه‌ڤاڵان. پلانمان ئه‌وه بوو كه رۆژی هه‌ینی حه‌ره‌كه‌ت بكه‌ین. هه‌ینی كه‌وتینه رێگا و بیرمان له‌وه كردبووه كه چۆن شوێنی پشكنین و چاودێری هێزه ئه‌منییه‌كانی رژێم تێپه‌ڕ بكه‌ین. له رێگادا به‌رده‌وام گۆرانی شۆڕشگێڕانه و خۆشیمان ده‌گوته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی كه دڵه‌ڕاوكێ كه‌م بكه‌ینه‌وه. هێزه‌كانی رژێممان تێپه‌ڕ كرد و كه‌سمان باوه‌ڕمان نه‌ده‌كرد كه به‌و ئاسانیه ئه‌م رێگایه‌مان بڕێبێ. له‌ناو جۆش و خرۆشێكی كه‌م وێندا بووین و ده‌مانزانی كه تا چن ساتێكی دیكه ده‌گه‌ینه لای هه‌ڤاڵان. هه‌ڤاڵانی كچ له‌چكه‌كه‌یان لابرد و به‌ده‌نگی به‌رز گۆرانی و ئاوازی خۆشیمان ده‌گوته‌وه.
گەیشتن بە هەڤاڵان
هه‌تا هاتنی هه‌ڤاڵان له ژێر داریك كۆبووینه‌وه و ده‌ستمان كرد به گێڕانه‌وه‌ی بیره‌وه‌رییه‌كان له كاتی سه‌رهه‌ڵدان. بیره‌وه‌ری چۆنیه‌تی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی هێزه‌كانی رژێم و دروشم گوتنه‌وه. خه‌ریك ئه‌م قسانه بووین كه چه‌ن هه‌ڤاڵێك نزیك بوونه‌وه به پێكه‌نینه‌وه گوتیان ده‌م باش. هێندێك له هاوڕێان یه‌كه‌م جار بوو كه هه‌ڤاڵانیان ئه‌بینی، چه‌ن كه‌سیان بۆ ماوه‌یه‌ك شۆك بوون. چاییێكمان دروست كرد و هه‌تا شه‌و قسه‌وباسمان كرد. وام ده‌زانی خه‌و ده‌بینم، نه‌مده‌زانی كات چۆن تێپه‌ڕده‌بێت. قسه‌وباس و بیره‌وه‌ری كۆتایی نه‌ده‌هات. ئه‌م ژیانه‌م هه‌ڵبژارد، ژیانێك لێوانلێو له واتا و خۆشی، ژیانێك له پێناو پاراستنی نرخه‌كانی مرۆڤایه‌تی. نه‌مزانی چۆن خه‌وم لێكه‌وت. ده‌مێك بوو كه وه‌ها به‌خۆشیه‌وه نه‌خه‌وتبووم، وه‌ك ئه‌و كاتانه‌ی مناڵی بوو كه له باوه‌شی دایكما ده‌خه‌وتم. به‌یانی به رۆژباش گوتنی هه‌ڤاڵان به‌خه‌به‌ر هاتینه‌وه و درێژه‌مان به رێگا دا.
به‌گشتی 20 روژ به‌رێگاوه بووین، له هه‌ڤاڵان زۆر شت فێر بووین و زۆر قسه‌وباسمان كرد، باسی فه‌لسه‌فه‌ی دروشمی “ژن، ژیان، ئازادی” مان كرد. باسمان له رێبه‌ر ئاپۆ و هزر و رامانی كرد. پێكه‌نین و گۆرانیمان وته‌وه. یه‌ك له ماینده‌ترین بیره‌وه‌رییه‌كان، تێپه‌ڕ بوون له سنووره ده‌ستكرده‌كان بوو. كاتێ ده‌زانی كه ئه‌مه وڵاتی تۆیه و له‌ت له‌ت كراوه، ده‌زانی كه هه‌ر ئان و ساتێك ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه كه بكه‌ویته به‌ر فیشه‌كی داگیركه‌ران. كاتێك كه هه‌ر هه‌ڤاڵێك بۆ ئه‌وه‌ی مه‌ترسی له‌سه‌ر هه‌ڤاڵانی دیكه كه‌م بكاته‌وه خۆی ده‌كه‌وێته پێش. كاتێ بێ واتا بوونی ئه‌م سنوورانه هه‌ست ده‌كه‌یت. ئه‌بینی كه هیچ جیاوازییه‌ك له‌نێوان به‌شه‌كانی ئه‌م جوگرافیایه نیه. كاتێ ده‌بینی كه داگیركه‌ر جیاوازی و ناكۆكی خستووه‌ته نێوانمان. كاتێ كه هه‌ست و جۆشی هه‌ڤاڵیه‌تی ده‌بینی. له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌ڤاڵانه هه‌تا شوێنێك چووین و دوای خواحافیزی تێپه‌ڕی شوێنێكی دیكه بووین و گوتمان سه‌ركه‌تن!
سەرچاوە: گۆڤاری ژیلەمۆ ژمارە٢٣