ئامەد شاهۆ
گەلی کورد لە ژێر هەڕەشەی تێغی گیوتینی ئەنقەرە، تاران، بەغدا و هەولێردایە
لەگەرماوگەرمی شەڕی جیهانی سێهەم گەلەکۆمەیەکی گەورەی نێونەتەوەیی، لەدژی ئیرادەی ئازادی گەلی کورد بەڕێوە دەچێت و ئامانج لەوەش تەسلیم وەرگرتن و قڕکردنی گەلی کوردەو ئەوەش درێژەپێدەری گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی لەدژی رێبەر ئاپۆیە کە لە ٩ی ئۆکتۆبری ١٩٩٨ دەستپێدەکات. داڕێژەران و بەشداربووانی ئەو کۆنسێپتە فراوانە بۆ گەهێشتن بە ئامانجە مەترسیدارەکانیان، هەر یەکەیان رۆڵێکیان پێسپێردراوە و بۆ جێ بە جێ کردنی رۆڵە دوژمنکارانەکەیان ناو گەمەیەکی چەپەڵی سیاسی مەترسیداردان. هێزە هەژمۆنگەرا جیهانیەکان بەو پیلانە مەترسیدارە دەیانەوێت گەلی کورد لە ژێر تێغی گیوتینی چوارگۆشەی ئەنقەرە، تاران، بەغدا و هەولێر بهاڕن تا کۆسپ و تەگەرەیەک لەپێش داگیرکەری و کۆمەڵگاکوژیەکانیان نەمێنێت.
پانتایی ئەو گەلەکۆمەیە لەدژی گەلی کورد ئەوەندە بەرفراوانە کە هەڕەشەکان لەدژی گەلی کورد سات بە سات زیاتر دەکات. رەنگدانەوەی ئەو سیاسەتە لەئاستی نێونەتەوەیی و هەرێمی زۆر بە راشکاوانە دەبینرێت. ئەو کۆنسێپتە بێگومان تایبەت بە بەشێکی کوردستان یان پارتێکی تایبەت تەرخان نەکراوە، بەڵکوو لەدژی بوونی نەتەوەیەک و ئیرادەیەکی پۆڵایینی گەلی کورد پەیڕەو دەکرێت کە تەوژمی زیان بە پێگە، هێز و ئیرادەی ئازادیخوازی کوردستان دەگەیەنێت. چون بۆ گەهێشتن بە فیناڵی ئەو کۆنسێپتە نەیارانی کوردستان، لەنێوان گەلی کورد و گەلانی ناوچەکە دووبەرەکی و ئاژاوە دەنێنەوە و گەلان بە گژ یەکدا دەدەن. هاوکات لەنێو ماڵی کوردی زیهنیەتی پارچەگەرایی، خێڵ گەرایی، بنەماڵەگەرایی، رەگەزگەرایی، بەکرێگیراوی و دەسەڵاتخوازی تۆختر و گەشتر دەکەن و بە ئامانجی فەتح کردن و داگیرکردنی ئیرادەی نەبەزی کۆمەڵگای کوردی چەمکی دووبەرەکی و دژایەتی قووڵتر دەکەن و بە بڵاوکردنەوە و چەسپاندنی ئەو زیهنیەت و چەمکانە دەرفەتی لەباربردنی دەستکەوتەکانی گەلی کورد خۆشتر دەکەن.
قوفڵی بەستنەوەی ئیرادەی راپەڕیوی گەلی کورد و بێ ستاتۆ هێشتنەوە و گۆشەگیری و هێرشەکانی سەر کوردان، بەندە بە پیلانی رفاندن و دیلگرتنی رێبەر ئاپۆ لەبەندیخانەی ئیمڕاڵی. بە زیندانی کردن و گۆشەگیرکردنی لەم قۆناخە قەیراناوییەدا دەیانەوێت گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی لەپێناو قڕکردنی کوردان بە ئەنجام بگەیەنن و کوردان لەگۆڕەپانی تێکۆشانی ئازادی و دیمۆکراسی وەلاوە بنێن و پڕۆسەی شەڕ و ئاژاوەگێڕی لەناوچەکە گشتگیر بکەن.
تایبەت کردنی هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر پەکەکە بۆ شاردنەوەی دیوە مەترسیدارەکەی گەلەکۆمەی نێونەتەوەییە
بۆیە بە دیلگرتن و گۆشەگیری توندی سەر رێبەر ئاپۆ، دەیانەوێت ژیانی ئازاد و سیستەمی دیمۆکراتیکی گەلی کورد و گەلانی ناوچەکە گۆشەگیر و دیل بگرن و بەو شێوەیە نرخ و بەها پیرۆزەکانی گەل و کۆمەڵگا چەپاو و بە تاڵان ببەن و بەو میتۆدە پارچەیەک لەپیلانەکەیان بە ئەنجام بگەیەنن. هاوکات بە هێرش و پەلاماری نامرۆڤانە بۆ سەر پێشەنگ و تێکۆشەرانی کورد، جاددەی داگیرکەری لەناو سیستەمی دیمۆکراتیکی گەلان لێدەدەن، تا چیای خۆڕاگری لەبەردەم لێڤی ئەتهانی مۆدێڕنیتەی سەرمایەداری تێکبشکێنن و پلەیەکی تر بە سەر نەردەبانی داگیرکەری هەڵبکشێن.
هەوێنی یەکگرتن و یەکخستنی ئەو هێزانە، زیهنیەتی داگیرکەری و تاڵانەو ئەوەش بە چڕی لەسەر جۆگرافیای کوردستان و لەدژی گەلی کورد و گەلانی ئازادیخوازی ناوچەکە رێکدەخرێت. واتا ژن کوژی، کوردکوژی و کۆمەڵگاکوژی خاڵی هاوبەشی سەرجەم هێزە هەژمۆنگەرا جیهانی و هەرێمیەکانە. ئەو کات ئەو هێزانە لەگەڵ پڕۆژەی قڕکردنی کورداندان. بۆیە لەم قۆناخە هەستیارەدا سەرجەم پەیوەندی و بازرگانیەکان لەپێناو چەوساندنەوە و داپڵۆساندنی ئیرادەی پۆڵاینی گەل و سەپاندنی سیستەمی بە کرێگیراوی و کۆیلەتی بە سەر کوردان بەڕێوە دەچێت.
بۆیە کاتێک باس لەگەلەکۆمەیەکی نێونەتەوەیی دەکەین، مەبەست پڕۆژەیەکی جیهانی لەدژ کوردانە. پارچەیەکی سەرەکی ئەو پڕۆژەش ئەمڕۆ بە بۆیاخی نیوچە دەوڵەت – نەتەوەی هەرێمی کوردستان رازێندراوەتەوە و لەژێر ناوی قەوارەی هەرێمی باشووری کوردستان و بەرجەستە کردنی رۆڵی بنەماڵەی بارزانی، پرسی پاکتاوکردنی نەتەوەی کورد لەگۆڕێدایە. ئەو پڕۆژەش تەنیا لەدژی هێز و لایەنێکی دیارکەری کوردستان نییە، چون هەڕەشەیەکی جیدی بوونی گشتی کوردانی خستووەتە ژێر مەترسییەوەو ئەوەش کێشەی لەگەڵ هەبوون و ئیرادەی گەوهەری و خۆبەڕیوەبەری دیمۆکراتیکی کوردان هەیە. کردەوەکانی پەدەکە و حکومەتی هەرێمی کوردستان سەلمێنەری ئەوەیە کە لەپێناو چەسپاندنی ئازادی، دیمۆکراسی و سەقامگیری ئاشتی و ئارامی لەناوچەکە تێکۆشان ناکەن، بەڵکوو بۆ مانەوە و پاراستنی دەسەڵاتدارییان بەشداری پیلان و پڕۆژەی هێزە داگیرکەرانی کوردستان بوون و لەبەرامبەر هێڵی بەرخۆدان و تێکۆشانی رەوای گەلی کورد، پەرە بە هێڵی خیانەت و بە کرێگیراوی لەکوردستان دەدەن.
ئەمڕۆ ناوەڕۆکی راستەقینەی ئەو پڕۆژەیە ئەوە دەخاتەڕوو بە دەستپێشخەری تورکیا و پشتگیری ناتۆ و ئەمریکا شەڕیکی نادادپەروەر و دڕندانە و بە دوور لەپێوەرەکانی مافی مرۆڤ لەدژی رێبەر ئاپۆ، گەریلا و گەلی خۆڕاگری کوردستان بەڕێوە دەچێت، ئەو هێرشانە تەنیا بە پەکەکەوە سنووردار نەکراوەو سنووردار کردنی ئەو هێرشانە بە پەکەکەش بە ئامانجی پەردەپۆش کردن و بە لاڕێدا بردنی دیوە مەترسیدارەکەی ئەو گەلەکۆمەیەیە. واتا لەچ قوژبنێکی کوردستان هێزی شۆڕشگێڕ و ئازادیخواز بوونی هەبێت، سوپای تورکیا و هاوپەیمانەکانی بۆ لاوازکردن و پاکتاوکردنی لەشکەرکێشی یان کردووە و دەکەن و پانتایی ئەو هێرشانە بۆ سەرجەم بەشەکانی کوردستان بەڵگەی حاشاهەڵنەگری ئەو بابەتەیە.
پاساوی شەڕ لەدژی تیرۆر، بۆ رەوایەت پێدان بە داگیرکردنی کوردستانە
تورکیا بە ساڵانە بە پاساوی بوونی پەکەکە کوردستان داگیر دەکات و بەشێک لە پارتە کوردیەکانیش بە درۆ و دەلەسە بڕوایان بەو بانگەشانە کردووە و زۆر بە روونی پشتگیری پیلانی داگیرکەری تورکیا دەکەن و وەک سووتەمەنی شەڕی دژ بە پەکەکە و بۆ فەتح کردنی کوردستان بوونەتە هەسپی تروای تورکیا و ناتۆ. تورکیا بە بیانووی بوونی پەکەکە سەروەری خۆی بە سەر پەدەکە و بەشێک لەخاکی هەرێم درووست کردووە و لەژێر ئەو پاساوە دەیەوێت تێکۆشانی دیمۆکراتیک و بەرخۆدانی نەبەزانەی گەلی کورد و گەریلا و شەڕڤانانی لاواز و تێکبشکێنێت و ئەو پیلانەش هەرگیز ناگاتە ئەنجام.
دەوڵەتانی تورکیا و ئێران، عێراق و هەرێمی کوردستانیان کردوەتە گۆڕەپانی ململانێ و شەڕی فراوانخوازی و دەسەڵاتدارییان. هەر یەک لەو هێزانە بۆ ئەوەی رەوایەت بە داگیرکەریەکانیان بدەن، پاساوی شەڕ لەدژی تیرۆر دەهێننەوە. لەکاتێکدا بۆ خۆیان گەورەترین هێزی تیرۆریستی جیهانن. واتا گەلی کورد لەقاموسی داگیرکەری ئەو هێزانە بە تیرۆریست لەقەڵەم دراون، بۆیە کۆمەڵکوژی و قڕکردنیان رەوا کراوە. دیوێکی تری گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی لەدژی کوردان لەلایەن رژێمی داگیرکەری ئێران و هاوکاری پەدەکە و عێراق بەڕێوە دەچێت. هەر یەک لەو هێزانە مانەوەی خۆیان لەسەر دەسەڵات بە بەشداربوونیان لەو گەلەکۆمەیە بەستوەتەوە. بۆیە رای گشتی جیهان لەپێناو کۆمەڵکوژیەکانی ئێران و تورکیا لەبەرامبەر کوردان بێ دەنگن. هاوتەریبی هەڕەشە و گوڕەشەکانی تورکیا، لەم قۆناخە قەیراناوییەدا ئێران دەهۆڵی دژایەتی کوردانی لێدایەوە، کە دۆخی ناوخۆی ئێران شڵەژاوتر و قەیراناوی تر دەکات. چون ئەمڕۆ کۆمەڵێک کێشە بەرۆکی رژێمی داگیرکەری ئێرانی گرتوەتەوە کە بە ورژاندنی شەڕ لەدژی کوردان، شانسی رزگاری لەو کێشانەی نابێت و بە پێچەوانەوە قووڵ کردنەوەی شەڕ و پەلامار بۆ سەر کوردان، رژێم لە لێواری تێکچوون و هەڵوەشانەوە نزیک دەکاتەوە. بۆیە تاکە چارەسەری قەیرانەکانی ناوخۆی ئێران بەندە بە چارەسەری دیمۆکراتیک و ئاشتیانەی پرسی کورد و گەلانی ئازادیخوازی ئێران. واتا هێرش و پەلامار و زەخت و زۆریەکان هێڵی خۆڕاگری و تێکۆشانی دیمۆکراتیک قایمتر دەکات و رژێم رەوایەتی خۆی لەنێو گەلان لەدەست دەدات.
دەوڵەتانی تورکیا، ئێران، عێراق و پەدەکە بە شەڕ لەدژی کوردی ئازاد کە ناسنامەی رۆژهەڵاتی ناوینی نوێیە تەنیا هێزنوێنی دەکەن. ئەوەش جیا لەهاش و هووش واتایەکی دیکەی نییە، چون هەر یەک لەو هێزانە مانەوە و درێژکردنەوەی تەمەنیان بە گوڕ کردنی شەڕ و پشێوی و پەلامارەکانی سەر کوردستان بەستوەتەوەو ئەوەش هەڵەیەکی کوشندەیە. بۆیە چەندێک پەلاماری سەر گەلی کورد بدەن، گەلی کورد یەکگرتووتر و سەنگەری خۆڕاگری قایمتر و پتەوتر دەکات.
مانگی خەرمانان کە لەمێژووی رژێمی داگیرکەری ئێران، بە مانگی کۆمەڵکوژی و کۆمەڵگاکوژی کوردان (راگەیاندنی فیتوای دژی کوردان) ناسراوە، دوای ٤٢ ساڵ لەهەمان مانگ لەسەر هەمان زیهنیەت و سیاسەت، لەئەنجامی ترافیکی قووڵی دیپلۆماسی رێکەوتنێکی نوێ لەسەر گەلی رۆژهەڵاتی کوردستان لەنێوان ئێران، تورکیا، عێراق و پەدەکە بە ئاگاداری ناتۆ و ئەمریکا پێکهات کە پاکتاوکردن و قڕکردنی گەلی کوردی بە ئامانج گرتووە. بۆ پەردەپۆش کردنی ئەو پیلانە مەترسیدارە و فریودانی رای گشتی سەرەتا هێز و لایەنە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانیان کردە ئامانج و ئەوەش دیوێکی تری سیناریۆی ئەو گەلەکۆمەیە کە تورکیا لەدژی گەلی کورد بە پاساوی شەڕ لەدژی پەکەکە بەڕێوەی دەبات.
رژێم بە هەڕەشە و گوڕەشە یاری بە ئاگر دەکات
فەرماندەی هێزی زەوینی سوپای پاسداران لەرێکەوتی ١٥ی خەرمانان رۆڵی وڵاتەکەی لەو گەلەکۆمەیە بۆ رای گشتی ئاشکرا کرد کە لەکوردکوژی هیچ درێغێک ناکەن و رێگا بە گەشەدانی دیمۆکراسی و پێکەوە ژیانی گەلان نادەن و بوونی هیچ رەنگ و دەنگێکی جیاواز قەبووڵ ناکەن و جیا لەزمانی هەڕەشە و گوڕەشە، سەرکوت و داپڵۆساندن زمانێکی تر نازانن. ناوبراو لەلایەکەوە هەڕەشەی لەهێز و لایەنە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان کرد کە گوایا ئاسایش و ئارامی رۆژهەڵاتی کوردستان تێکدەدەن و لەلایەکی تریشەوە هۆشیاری توندیان بە بەرپرسانی هەرێم و دەوڵەتی عێراق دا کە لەپیلان و بەرنامەی پاکتاوکاری گەلی کورد و پێشەنگەکانیان هاوکاری رژێم بدەن تا هێز و لایەنەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لەهەرێم بێ چەک و وەدەرنێن. داخۆ رژێم بە جووڵاندنی پرسی قڕکردنی کوردان دەتوانێت خۆی لەشاڵاوی تووڕەیی گەل رزگار بکات و لەژێر هەرەسی بێکاری، گرانی، گەندەڵی، هەڵاوسانی ئابووری، گەمارۆ دەرەکیەکان و هەڕەشە و گوڕەشەی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی قوتار بکات؟ سیاسەتی دژە کوردی رژێم چ خزمەت و قازانجێکی بۆ پرسی دیمۆکراسی و دادپەروەری و حکومەتی گەل سالاری دەبێت؟ بێگومان لەم قۆناخەدا هەر هێرش و پەلامارێک بۆ سەر گەلی کورد، کۆمەڵیک حیساب و کیتابی بە دواوە دەبێت، کە رژێم دەبێ باجی تاوانەکانی بدات. واتا رژێم بە بێ گوێدانی رئاڵیتەی ناوچەکە، یاری بە ئاگر دەکات کە دووکەڵی ئەو ئاگرە دەچێتە ناوچاوانی خودی رژێم و بەرپرسیاری هەر ئەگەرێکی نەخوازراو دەکەوێتە ئەستۆی بەرپرسە باڵاکانی رژێم.
ئەوەی دیار دەبێت دەوڵەتی فاشیستی تورکیا، ئێران پەلکێشی شەڕێکی ماڵوێرانکەر دەکات. بۆیە لەو پێناوەدا روانگەی رژێم بۆ پێگەی گەلی کورد زۆر دواکەوتوو و ناواقیعانەیە. رژێم بە برەودانی پەیوەندی ئابووری و دیپلۆماسی لەگەڵ وڵاتان بە تایبەت تورکیا، عێراق و هەرێم ناتوانێت، نکۆڵی لەبوونی حەقیقەتێکی وەک پرسی کورد بکات و خۆی لەکێشە و گرفتەکان بدزێتەوە و ببێتە لایەنێک لەترازووی زۆڵم و زۆری پڕۆژەی ناتۆ و ئەمریکا.
بەرپرسانی رژێم لەتێکۆشانی گەلی کورد شڵەژاون
دیداری ٢١ی خەرمانانی نێوان کازمی و شەمخانی دۆخی نالەبار و شڵەژاوی دوو وڵات دەخاتەڕوو. دیارە دوو وڵات تووشی لەرزۆک و شڵەژان بوون و لەهەر جۆرە جمووجۆڵی دیمۆکراتیک و ئازادیخوازنە لەکوردستان تۆقاون. چون تەوەرەیەکی سەرەکی گفتگۆکانیان تایبەت کردبوو بە دۆخی هێزو لایەنە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، واتا هەر دوو دەوڵەت بازرگانی لەسەر پرسی کورد دەکەن. هەر دوو دەوڵەت جموجۆڵی پارت و هێزەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لەسەر خاکی هەرێمی باشووری کوردستان بە هەڕەشە بۆ سەر خاکی دوو وڵات لەقەڵەم دەدەن. واتا بوونی کوردان لەناوچەکە ئاسایش و ئارامی نێوان دەوڵەتان تێکدەدات. هەر دوو هێز هاوشانی تورکیا لەسەر بێ ئیرادە کردن و کۆیلەکردنی گەلی کورد پێداگرن. چون بابەتی بێ چەک کردن و وەدەرنانی بە پەلەی هێز و لایەنە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لەئێراق و هەرێمیان ورژاند و ئەوەش داخواز و گوشارێکی هاوشێوەی تورکیا بۆ سەر پەکەکەیە کە لەو پیلانە سەرتاسەریەوە سەرچاوە دەگرێت. بۆیە ئەو لێدوانانە پەردەیان لەسەر راستی پیلانی بازنەی فراوانی داگیرکەری هەڵدایەوە. گەوهەری بنەڕەتی ئەو گەلەکۆمەیە ئەوەیە کە کوردان لە هزر، ئایدئۆلۆژی، فەلسەفە و کۆمەڵگای سرووشتی دابماڵن و دواتر لەهێزی بەرگری رەوا بێ بەشیان بکەن و بە پێ ئەوە رژێم چۆنی بوێت بازرگانی بە کوردانەوە بکات.
بۆ رەوایەت پێدان بە هێرشە داگیرکەریەکانی رژێم، سەرۆکی گشتی هێزە چەکدارەکانی ئێران لە ٢٨ی خەرمانان رایگەیاندبوو کە بەڕەنگاری هێزە دژبەرەکانی رژێم دەبنەوە و هێرشی سەربازی رژێم بۆ سەر هێز و لایەنەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوام دەبێ و هێچ جۆرە جموجۆلێکی هێزەکانی رۆژهەڵات لەناوچە سنووریەکان قەبووڵ ناکەن. بەس ئەگەر رژێم ئەو پیلانەی بە پێ ترازووی ئەردۆغان عەیار کردبێ، دەبێ چاوەڕوانی بەرخۆدانی بێ وێنەی گەلی کورد ببێتەوە و بە هەموو هێزیەوە بەرگری لە ئیرادە و بوونی رەوای خۆی دەکات و هیچ هەڕەشە و گوڕەشەیەک کوردان لەتێکۆشانی رەوا و دیمۆکراتیک پاشگەز ناکاتەوە. کۆی ئەو لێدوانانە دوابەدوای سەردانی نێچیروان بارزانی بۆ تاران پێکهاتبوو کە زۆر بە روونی رایگەیاندبوو کە خۆیان بە پارچەیەک لەرژێمی داگیرکەری ئێران لەقەڵەم دەدەن و بۆ سەرکەوت و داپڵۆساندنی گەلی کورد و هێزەکانی رۆژهەڵات هاوکاری و یارمەتی رژێم دەدەن و ئەوەش مەترسیدارترین دیوی ئەو گەلەکۆمەیەیە کە پەدەکە لەدژی گەلی کورد لەسەرجەم بەشەکانی کوردستان خزاوەتە ناو بازنەی داگیرکەری و خزمەتی نەیارانی کورد دەکات.
بە ئەدەبیات، رێباز و ئسلوبی دەسەڵاتەوە، سوسیالیزم و دیمۆکراسی دەستەبەر نابێت
گەلەکۆمەی بێ فەڕی دژ بە کوردان، دۆخێکی هێناوەتە ئاراوە کە گەلی کورد روو لەبژاردەی یەکێتی، یەکڕیزی و یەکگرتنی نێوماڵی خۆی بکات. تایبەت گەلی کورد بە هەڵوێست و دەربڕینی ناڕەزایەتیەکانی لەو بوارەوە هەنگاوی گرنگ و مێژوویی هەڵهێناوە و ئەوەی کە لاواز ماوە و پێوێستی هەڵگرتنی هەنگاوی کرداری بە پەلەیە، یەکگرتن و یەکڕیزی نێوان هێز و لایەنە سیاسیەکانی کوردستانە. تا ئێستا ئەگەر ئەو ئاوات و هیوایە بەدی نەهاتووە، هێز و لایەنە سیاسیەکان لێ بەرپرسیارن. واتا خوێندنەوەی واقعبینانە بۆ دۆخی هەنووکەیی ناوچەکە و کوردستان نەکراوە و جیاوازی لە روانگەو چەمکی خەبات و تێکۆشان زۆر قووڵە. ئەو پیلانە وای کردووە کە پەرتەوازەییەکی قووڵ نێوان هێزو لایەنە سیاسیەکان درووست بێت و هیچ کەس دان بە ئیرادە و ناسنامەی کەسی تر نەنێت و کەس کەس قەبووڵ نەکات. ئەو دۆخەی هێز و لایەنە سیاسیەکان وای کردووە کە داگیرکەران زیاتر پەلاماری سەر گەلی کورد بدەن و لەبە ئەنجام گەیاندنی پڕۆژەی داگیرکاریەکەیان پێداگری زیاتر بکەن.
کاتێک نەیارانی کورد لەسەر پرسی کورد، سەرەڕای ناکۆکی و دۆژمنایەتی نێوانیان هاوڕاو یەکدەگرن و دەکەونە ناو بازنەیەکی دیارەوە، ئەو کات هێز و لایەنە سیاسیەکانی کوردستان پێویستە لەسەر دامەزراندنی بەرەی یەکگرتووی هێزە کوردستانیەکان و بازنەی دیمۆکراسی پێداگری بکەن و بە بەرپرسیارییەوە بجووڵنەوە. دۆخی هێز و لایەنە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان زۆر لاوازەو تەنیا رژێم کەڵک لەو دۆخە وەردەگرێت و زەرەرمەندی یەکەمی ئەو دۆخە گەلی کوردە. زیهنیتی دەسەڵاتخوازی و نادیمۆکراتیکی هەندێک لەهێز و لایەنەکان بووەتە هۆکار کە پەرتەوازەییەکی زۆر نێو ماڵی کوردی درووست بێت و گەلێک هەلی مێژوویی بە فێڕۆ بڕوات. سەرچاوەی ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ روانگەی تەسک، نەبوونی هزر و ئیستراتیژی و ئیرادەی سەربەخۆی بەشی زۆری هێز و لایەنە سیاسیەکان. هاوکات لۆژیکێک کە لەناو پارت و هێزە سیاسیەکان سەروەر بووە، بۆ دەستێوەردانی سەر ئێران چاو لەدەستی دەرەوەن و گرنگی و بایەخ بە هێزی گەوهەری گەل و کۆمەڵگا نادەن و خاوەن زیهنیەتێکی نادیمۆکراتیکن کە کولتووری ئاغایەتی و دەربەگایەتی لەناویاندا سەروەرە و ئەوەش رێگری لەپەرەپێدانی زیهنیەتی نەتەوەیی گرتووە کە کێشەی بەشەکانی کوردستان و تەنانەت کێشەی ژن بە کێشەی خۆ لەقەڵەم نادەن و بە ئەدەبیات، رێباز و ئسلوبی دەسەڵاتەوە دەیانەوێت سوسیالیزم و دیمۆکراسی دەستەبەر بکەن. لەلایەکی تریشەوە لەبەر گرنگی پێنەدان بە پەروەردە، رێکخستن و چالاکی دیمۆکراتیک مەودایەکی فراوانیان لەگەل کۆمەڵگا و تەنانەت هەبوون و نرخەکانی گەل درووست بووە و بڕوا و باوەڕی یان بە پلۆرالیزم و پێکەوە ژیانی گەلان و هێزە ئازادیخوازەکان نەماوە. ئەوەش هۆکاری بنەڕەتین کە رۆڵ و کاریگەری ئەو هێز و لایەنانە کرچ و کاڵ بکاتەوەو لەگۆڕەپانی تێکۆشانی دیمۆکراتیک پەراوێز بخرێن.
مۆدێلی چارەسەری پژاک بۆ پرسی کورد، نەتەوەی دیمۆکراتیکە
پژاک لەبەر ئەوەی هەڵگری زیهنیەت و سیستەمێکی دیمۆکراتیک و خاوەن پارادیگما و هێزی بەرگری رەوایە، هەموو هەوڵەکانی لەپێناو بونیادنانی کۆمەڵگایەکی ئازاد و دیمۆکراتیک و پێگەیاندنی کەسایەتی شۆڕشگێڕ و کۆمەڵگایەکی یەکگرتوو وەگەڕ خستووە. هاوکات بۆ پووچەڵ کردنەوەی گەلەکۆمەی نگریسی نێونەتەوەیی پەیوەستی بازنەی دیمۆکراسی گەلان بووە و بۆ چەسپاندنی دیمۆکراسی و دادپەروەری شۆڕشی زیهنی و کەسایەتی لەتاکەکان بەرپا کردووە و بەو هێز و توانایەوە بەڕەنگاری داگیرکەری دەبێتەوە و لەنێو خۆی ماڵی کوردیش پەرە بە تێکۆشانی دیمۆکراسی و دادپەروەری دەدات.
پژاک لەبەر رئاڵیتەی هزر و رامانی ئازادیخوازی خوێندنەوەی واقعبینانە بۆ دۆخی ناوچەکە و کوردستان کردووە و دەکات و بە گوێرەی ئەوە پلان و پڕۆژە گەشە پێ دەدات و بۆ پاراستن و گەشەدانی بەرژەوەندیەکانی گەل بێ پسانەوە تێدەکۆشێت. هاوکات بە پەرەپێدانی زیهنیەتی نەتەوەیی و تۆخ کردنی کولتووری خۆڕاگری و تێکۆشان، گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی لەدژی کوردان پووچەڵ کردەوەو هەنگاوی کرداری لەپێناو چارەسەری ئاشتیانەی کێشەی کورد هەڵگرتووە و ئەدەبیات، کولتوور و هێڵێکی نوێ ژیان و تێکۆشانی لەناو کۆمەڵگای کوردی پەرە پێداوە کە زامنی ئازادی و دیمۆکراسییە. ئەو رەوت و فەلسەفەی تێکۆشانی پژاک زیهنیەتی ژێردەستی و کۆیلەتی لەنێو کۆمەڵگای کوردی تێکداوە. تاک و کۆمەڵگا لەسەر پارادیگمای کۆمەڵگای دیمۆکراتیک و ژینگەپارێز و ئازادی ژن پەروەردە، رێکخستن و چالاک دەکات. بە لۆژیکی تێکۆشانی تاکەکان خاوەن ئیرادەی ئازاد و هۆشیاری نەتەوەیی و سیاسی دەکات و لەناو ریزەکانی تێکۆشان رۆڵی پێشەنگایەتی بە ژنان و گەنجان سپاردووە و لەپێناو چارەسەری کێشە و گرفتی ژنان، پەرە بە زانستی ژنئۆلۆژی دەدات و بەرگری لەمافی رەوای ژنان دەکات.
بۆ تێکشکاندن و پووچەڵ کردنەوەی پڕۆژەی داگیرکەری لەکوردستان، پڕۆژەی کرداری لەپێناو هاوئاهەنگی و یەکڕیزی هێز و لایەنە سیاسیەکان لەسەر بنەمای هێڵی سێهەم ئاراستەی هێز و لایەنە سیاسیەکان و کەسانی خاوەن رۆڵ لەکوردستان کرد و بۆ جێ بە جێ کردنی ویست و داخوازی رەوای گەل، ئاڵای تێکۆشان و خۆڕاگری دەشەکێنێتەوەو هەموو چالاکییەکانی لەسەر بنەمای نەتەوەی دیمۆکراتیک بە رێکخستن کردووە و دەکات و رێکاری خۆبەڕێوەبەری دیمۆکراتیک بۆ چارەسەری پرسی کورد بە بنەما دەگرێت. واتا مۆدێلی چارەسەری پژاک بۆ پرسی کورد نەتەوەی دیمۆکراتیکە کە لە هەر جۆرە دەوڵەت – نەتەوەگەرایی پاک کراوەتەوەو پەرەپێدانی ئەو مۆدێلەش کۆتایی بە گەلەکۆمەی نێونەتەوەیی و هەڵوەشانەوەی فاشیزم و داگیرکەری دەهێنێت.