ڕێوار ئاودانان
وەرگێڕ لە فارسییەوە: هەڤاڵ خاکان گەرزە
پرسی کورد ، قورسایی هاوکێشە سیاسیەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوینە. ئەمە ڕێسایەکی دووپات بووەیە کە: هەرکات زەمەنی هەڵوەشانەوەی پێکهاتەیەک و چێ بوونی هاوکێشەیەکی نوێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوین پێگەیشتبێت، بێ گومان پێشهات گەلێکی بەرچاو لە شوێنی ژیانی کوردەکان دا سەرهەڵدەدات. لە سەردەمی شەڕی یەکەم و دووهەمی جیهانی بەم شێوە بوو؛ سەردەمی شەڕی یەکەم و دووهەمی کەنداو و داڕمانی ڕژیمی سەدام لە تەک ئەم ڕاستیە ڕووبەڕوو بووین. لە سەردەمی پەیدا بوون و لەنێو چوونی داعشیش کە قۆناخی کڵپە سەندنی ئاگری شەڕی سێهەمی جیهانی بوو_جیهان شایەتی ئەوە بوو کە پرسی کورد چ کێشێکی قورسی لە گۆڕانکاریە سیاسیەکان ڕۆژهەڵاتی ناوینی هەیە.
ئەمێستا کە هەر یەک لە زلهێزە جیهانیەکان و هێزە ناوچەییەکان دەیانهەوێت لە قۆناخی دوای “کرۆنا”، دەستێکی باڵاتریان لە داڕشتنەوەی هاوکێشە سیاسیەکان دا ببێت و کەرەسەی چارەنووس سازی گەمەکەی لە ڕیزبەندی نوێی جیهانی بێت. گشت ئەم هێزانە لە ئێران و تورکیەوە بگرە هەتا یەکێتی ئوروپا، ئەمریکا، ڕووسیە و چین لە تەک قەیرانە گەورە ناوخۆییەکان دەس لە باخەڵ ماون. قەیرانی گۆشەگیری سیاسی_ داڕمانی ئابووری لە ئێران و قەیرانی بەرەو فاشیست بوونی پێکهاتەی دەسەڵاتی تورکیە بەو ڕادەیە قورسە کە قەیرانی هەڵقوڵاو لە ناڕەزایەتی دژ بە هەڵاواردنی ڕەگەزی خەڵکی ئەمریکا. تەواوی ئەم هێزانە بۆ تێپەڕاندنی قەیرانە ناوخۆییەکان ناچارن ئاگری کێشمەکێشەکانی دەرەوە چڕتر بکەن. لە بەر ئەمە شەڕ لە ڕۆژهەڵاتی ناوین چووەتە ئاستێکی نوێ و لەمە بەدواوە ڕەهەندی بەربڵاوتر دەگرێتە بەر. کەوایە جارێکی تر خێرایی ڕووداوە سیاسی و نیزامی یەکان لە کوردستان لە بەرچاو دەبێت.
ڕژێمی داگیرکەری تورکیە لە هەوڵ دایە تا بە ئیدئۆلۆژی فاشیستی و هێرشە داگیرکاریەکانی یاری چییەکی یەکلاکەرەوە بێت لە گۆڕانکاریەکانی داهاتووی ڕۆژهەڵاتی ناوین.
کە وایە بە هۆڤیەتیەکی ئاشکرا، بێجگە لە سەرکوتی هێجگارەکی کورد لە باکووری کوردستان، وڵاتی کوردەکان لە سنوورەکانی ئێرانەوە بگرە هەتا ئێراق و سووریە کردوویە بە گۆڕەپانی ڕمبازێن و پاکتاوی ڕەگەزی.
دوژمنانی دیموکراتی و ئەوانەی کە لە تەک گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوین ڕێک ناکەون لە پڕۆسەی پاکتاوی ڕەگەزی کوردەکان لە لایەن ئەردۆغان یان ڕاستەوخۆ بەشدارن یان بە هەڵوێستێکی بێ لایەنانە لە هەمبەر ئەم دەسدرێژیانە خۆیان کردووە بە مۆرە و کەرەسەیەکی بێ بایەخ.
لە بەرامبەر دا شەڕی تەڤگەری ئاپۆیی لە دژی داگیرکەران و بەکرێگیراوان، بەرخودانی ڕۆژهەڵات ناوینێکی ئازادیخواز لە هەمبەر ڕۆژهەڵات ناوینێکی فاشیستە. لە ڕوانگەی گەلی کوردەوە، دەوڵەت گەل و هێزگەلێ کە هاوکاری و هاوڕێیەتی ڕژیمی داگیرکەری تورکیە دەکەن هیچ جیاوازییەک لە تەک داعش و چەتە گرێدراوەکان بە ئەردۆغانیان نیە. ئەم ڕوانگە تەنیا بۆچوونێکی هزری نیە بەڵکوو کوردەکان بێگومان لە هاوکێشە سیاسیە نوێیەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوین، بە پێی ئەم ڕاستیە هەڵسوکەوت و بدە و بگرەی سیاسی لە تەک ئەو هێزانەی ئاماژەی پێکرا دەکات.
بێجگە لە کۆمەڵێ ڕەوتی بەکرێگیراوی کورد کە ڕۆڵی خزمەتکاری بۆ دوژمنانی کورد دەگێڕن و لە بڵیندگۆی ”ناجوانمردی” و بۆ یانێ های های هاواری درۆینەی
”هاوارکوردستان” دەکەن، تێکڕای گەلی کورد و تەڤگەرە ئازادیخوازەکەی هەرگیز ئامادەی خۆبەدەستەوە دان نەبووە و نابێت و لە تەک ئەو لایەنانەی کە لە پڕۆسەی پاکتاوی ڕەگەزی جێ دەگرن ڕێکەوتنێکی ئەرێنی ناکات.
ستراتیژی فاشیستی تورکیە لە ڕاستەی دەسەڵاتداری و زاڵ بوون بە سەر ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوین بونیاد نراوە. واتە دەیهەوێت هەم بە سەر دنیای عەرەب دەسەڵاتێ ببێت، هەم بە سەر جوغرافیای کوردستان و هەم ناوچەی ژێر نفوز و دەسەڵاتی ئێران.
ڕژێمی داگیرکەری تورکیە لە دوای ئەو دەسدرێژییەی لە سووریە و لیبیا ئەنجامی دا ئێستا دەخوازێت موستەعمەرەگەلێ لە چەشنی ئیدلیب لە ماباقی ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوین دروست بکات. بەم هۆیەوە تورکیە هاتۆتە ناو حەوشە چۆڵی ئێران، واتە وڵاتی عیراق، تا بە قایم کردنی جێ پێی خۆی لە عیراق، بەرنامەکانی خۆی لە داهاتوو دا بکێشێتە ناو سنوورەکانی ئێران.
ورمێ، تەورێز، ئەردەبیل، زنجان و ناوچەگەلی تر لە ناو چوارچێوەی قوڵایی ستراتیژی ڕژیمی تورکیە دایە کە وەک ئارمانجی سەرەکی دانراوە. بەم هۆیەوە هاوکاری کۆماری ئیسلامی ئێران لە تەک ڕژیمی تورکیە لەم ئان و ساتە دا کە هێزە جیهانیەکان بۆ قوڵ کردنەوە و برەو پێدان بە شەڕی جیهانی سێهەم هەنگاویان هەڵهێناوەتەوە، بێجگە لە خۆکوژی سیاسی و ئاسایشی بۆ ئێران هیچی تر لە خۆ ناگرێت.
ئەسپی تەروادەی تورکیە ئێستا لە پشت دەرگاکانی ئێران ڕاوەستاوە و چاوەڕوانە تا خانەخوێی گەمژە ڕێگای چوونە ناوەوەی پێ بدات، ئارمانجی تورکیە دروست بوونی داعشێکی نوێیە لە سنورەکانی ئێران، وردە وردە هاتنە ناو ئێران و پێکهێنانی هەمان بارودۆخە کە لە سوریە و لیبیا پێکیهێناوە. بەم جۆرە هەم لە کێبڕکێی زاڵبوون و مێژوویی خۆی لە تەک ئیران، سەرکەوتنی یەکجارەکی بەدەست دێنێ وە هەم هێزە فاشیستی و چەتەکان بۆ پێشگیری لە گۆڕانکارییە دیموکراتیکیەکان لە وڵاتی ئێران بخاتە گەڕ. واتە ئاواتی ئەوەیە بە تیرێ چەند نیشانە بپێکێ؛ هەم دەوڵەتی ئێران هەم جوڵانەوە دیموکراسی خوازیەکانی گەلانی ئێران هەم کوردەکان.
دەوڵەتی کۆماری ئیسلامی ئێران، خۆی باشتر لە هەر کەس دەزانێ کە لە چ بارو دۆخێکی هەستیار و شکان دایە. پشت بەستن بە سیاسەتی دژە کورد بون و باج دان بە ڕژیمی تورکیە ناتوانێ شتێ لە قەیران و تەنگەژەی هێجگار زۆری ئێستای ئێران کەم کاتەوە. لە بەرچاو نەگرتنی کێشی سیاسی کوردەکان لە گۆڕانکاری ناوچەکە و پێداگری لە سەر باس کردنی کوردەکان بە ناوی دوژمن، دەرفەت و بیانووگەلێکی زۆربەهێز دەخاتە بەردەم هێزە جیهانیەکان و بەرەی دژە ئێرانی هەتا گۆڕەپانەکە زیاتر بە ڕووی کۆماری ئیسلامی تەسک تر دەبێت.
سەرە ڕای ئەوەی لیبیا بە بازنەی لاوازی جیهانی عەرەبی دێتە بەرچاو، بەڵام لانیکەم لەوێ بەرخودان لە هەمبەر هێرشی چەتە کۆنەپارێزەکانی ئیخوانی-ئەردۆغانی بوونی هەیە. بارودۆخی عیراق زۆر لە شکان دایە چوونکە پێکهاتەی دەسەڵاتی عیراق هەڵوێستێکی زۆر لاواز و تەنانەت کاتی هەیە لە هەمبەر دەسدرێژییەکانی تورکیە. سەرەڕای لاواز بوونی داعش عیراق لەم کاتە دا ناتوانێ دەستی بە سەقامگیری و ئاسایش بگات، چوونکە تورکیە ئەم وڵاتەی کردووە بە گۆڕەپانی پاکتاوکردنی حیساباتی زلهێزە جیهانی و ناوچەییەکان. بارو دۆخی عیراق لەوەی کە هەیە ئاڵۆزتر دەبیت، چونکە تورکیە بە پەلامارە زەمینیەکانی بۆ هەڵوەشاندنەوەی عیراق و لکانی بەشگەلێکی بە ئیمپراتۆری نوێی عوسمانی ڕەخساندووە.
هاوڕێیی کردنی ڕێخراوە و پارتە کوردیەکان لە تەک داگیرکاری تورکیە تەنانەت بێدەنگییە واتادارەکەیان لە هەمبەر ئەم داگیرکاریانە دا، دەبێتە هۆی ئەوەی کوردەکان لە تەک خەتەر و بڤەیەکی گەورە “گەرانەوە بۆ بارودۆخی نالەباری سەد ساڵی ڕابوردوو” ڕووبەڕوو دەبن و تەواوی دەسکەوتەکانیان کە بە خوێن و ڕەنجێکی فراوان بە دەستیان هێناوە، لە ژێر چەکمەی دوژمنانی گەل پێماڵ دەبێت. لە ئیستادا ئەوەی پێکهاتەی سیاسی کورد لە وڵاتی فیدراڵی عیراقی پێدەڵێن، لە ئاکامی دەستێوەردانی تورکیە بەکردەوە دابەزیوەتە ئاستی ناوێکی بڵق و ناونیشانیکی بێ ناوەرۆک. چونکە باشووری کوردستان وەک مستەعمەرەی تورکیەی لێهاتووە و لەشکری داگیرکەری تورک لە سەر خەونەکانی کورد نمایشی سەربازی دەکات. ڕوانگەی ترسنۆکانەی بڕێ لە پارتە دەسەڵاتدارەکان لە هەرێمی کوردستان لە هەمبەر دەسدرێژیەکانی ڕژێمی تورکیە، باس لەوە دەکات کە ئەم هێزانە لە ستراتیژ خۆیاندا هیچ شوێنێ بۆ یەکێتی نەتەوەیی کورد و بەرخۆدانی نەتەوەیی قایل نین.
ناسیۆنالیزمی دواکەوتووانەی ئەحزابی کلاسیک و دەستەمۆ(لە هەر چوار پارچەی کوردستان) هەم لە بواری ئیدئۆلۆژیک و هەم لە بواری سیاسی و کرداری، ئێستا لە بارودۆخێکی “تێهەڵدراو و زەبون” پاڵی داوە بە ناسیۆنالیزمی فاشیستی پان تورک و خزمەتی دەکات. ئەم حیزبانە ڕێزیان بۆ “ماڵی کورد” نەهێشتوەتەوە؛ ڕۆژێ دەستی سەدامی بەعسی ماچ دەکەن و لە سەر فەڕشێ کە بە خوێنی کورد سوور بوو بوو تێیانپەڕاند و هێنایانە ناو ماڵ تا ببێتە خاوەن ماڵ و ئەهلی ماڵەکە و ئەمڕۆش کلیلی ماڵەکەیان سپاردوە بە دەستە ناپاکەکەی ئەردۆغان. وەها سیاسەتێ خۆویستانە تەن دانە بە دەسدرێژی. پارتە کوردیەکان دەبێ بزانن هاوکاری ڕژێمی فاشیستی تورک و خزمەتکردنی هیچ بەرهەمێکی بۆ ئەوان نابێت، بەڵکوو خۆ کوژییە بۆیان. ئەحزابێ کە بە کوردستانی بوونی خۆی دەنازێ و وڵاتپارێزە دەبێ دەستی گەلەکەی کە ناڕەزایەتی بەرامبەر دەسدرێژی دەر دەبڕێ ماچ کات نەک ئەوەی کە بە باتۆم و گازی فرمێسک ڕێژ سەرکوتیان بکات و دڵی داگیرکەران شاد بکات.
بەڵام دوا وتە: دوژمنانی گەلی کورد تا سنووری دێوانە بوون وڵاتانی خۆیان لە فاشیزم و میلیتاریزم نوقم کردوە تا بەڵکوو پێش بە گۆڕانکاری، شۆڕش و دیموکراسی بگرن. تورکیە لانکەی ڕەگەزپەرستییە و ئەم خوێن مژە ئێستە یەکەمە لە فاشیزمی نوێ لە هەموو جیهان دا. بەڵام ئەم خوێن مژە گیان و ژیانی ڕاستی لە لاشەی نەخۆش و هێڵنجاوی تیا نیە و لە ئاکام دا ئەم لاشە نەخۆش و پرتوکاوە بە زەربەیەک لە بەر یەک هەڵدەوەشێت و ڕەوانەی گۆڕستانی دەکات. سەری زۆرێ لە دەوڵەتگەل و هێزگەلی سیاسی ناوچەکە زەلیلانە لە بەرامبەر داگیرکارییەکانی ئەردۆغان نەوی بووە، بەڵام کوردی ئاپۆیی و تەڤگەرە ئازادیخوازییە ڕاستینەکەی کورد بە ناوی مرۆڤایەتی لە هەمبەر ستەم و داگیرکاری بەرخودانی کردووە و دەیکات. کوردەکان و تەڤگەرە ئازادیخوازە ڕاستینەکەی واتە “پ ک ک” بە هیچ چەشنێ قابیلی لەنێو بردن و سڕینەوە لە گۆڕەپانی سیاسی ڕۆژهەڵاتی ناوین نیە. ئەوانەی دەبێ بڕۆن داگیرکەران و بەکرێگیراوانن….ئێمە بەردەوام بووین و هەر دەمێنین.