ئارام ئاویه‌ر
كاتێ شۆڕشێك ئایدیالۆژی و هیزی باوه‌ڕی له په‌شتی نه‌بیت و ئیراده‌ی خه‌‌ڵک ئه‌ساس نه‌گریت، هه‌ڵده‌گه‌ڕێته‌وه، ده‌بێت به‌شێواز‌ی ده‌وڵه‌تی نوێ و بۆ ئه‌وه خۆی بسه‌لمێنێت؛ ده‌سپێک له‌گه‌ڵ مه‌عنه‌وییاتی گه‌لێک که به‌رامبه‌ر زوڵم و زور هه‌ڵده‌سێت، ده‌ست به یارییه‌کی قیزه‌ون ده‌کات و دوایی که سه‌رکه‌وت بو خۆی دیکتاتۆری ئاوا ده‌کات.
له ئه‌و رۆژه‌وه که رژێمی داگیرکهری كۆماری ئیسلامی ئێران هاتووه‌ته سه‌ر ده‌سه‌ڵات، به‌رده‌وام له سه‌ر ئه‌وه که که‌سێک له ده‌ره‌‌وه ده‌ستێوه‌ردانی ئێران ده‌کات به هه‌زاران که‌س له خهڵکی ئێران به‌تایبه‌ت، خهڵکی کورد له رۆژهه‌ڵاتی کوردستان به‌ده‌ستوور و فه‌توای جیهادی خومه‌ینی که دهیگوت: کورد کافره و خهڵکی دیکه‌ی ئێران سیخوڕی ئیسرائیل و ئامریکان، ده‌ستی به له‌سێداره دانی گه‌لانی ئێران به‌تایبه‌ت خهڵکی روژهه‌ڵاتی کوردستان که‌رد.
گه‌لانی ئێران توانیان شۆڕشێك پێكبهێنن و رژێمی پاشایه‌تی له ناو ببه‌ن، به‌ڵام ئهوهی كه جێگای تێفكراندن و لێكۆڵینه‌وه‌یه ئه‌و مژاره‌یه كه به روونی و رێك و پێك نه‌یانده‌زانی كه چ سیسته‌مێكی حوكمڕانیان ده‌وێت، لێره‌دا ئه‌و پرسه دێته ئاراوه كه گه‌لۆ ئه‌م ناڕوونی و نه‌زانینه له چییه‌وه سه‌رچاوه‌ی خۆی ده‌گرێ؟
به‌م پێیه به‌شێكی زۆر له خه‌ڵكی ئێران كه‌وتنه شوێن موجاهدینی خه‌ڵق و حزبی تووده. به‌ڕاستی حزبی توده، ئایدیالۆژی خوی له فکر و رامانی مارکسیست، لنینیست وه‌رده‌گرت، به‌ڵام زۆڕبه‌ی رێبه‌رانی ئه‌م حزبانه له لایه‌ن ساواکه‌وه گیران و دواتر له لایه‌ن رژێمی ئیسلامی ئێرانه‌وه له‌سێداره‌دران. ئه‌مه دواتر بوو به به‌ستێنێك بۆ دروست بوونی حه‌ره‌که‌ته ئیسلامییه‌کان، له‌وانه موجاهه‌دینی خه‌ڵق و حزبۆڵا له‌ناوچه‌که‌دا.
ئه‌زانین که خومه‌ینی له زۆربه‌ی وته‌كانیدا دهیگوت: “ئێمه هه‌رچییه‌كمان هه‌یه، سه‌رچاوه‌ی خۆی له مانگی موحه‌ڕه‌م و سه‌فه‌ره‌وه دهگرێت”. بۆ ئهوهی که فکری خومه‌ینی باش بناسین پێویسته كه به‌باشی ئه‌م وته‌یه‌ی خومه‌ینی شرۆڤه بكه‌ین. له‌ڕاستیدا ئه‌م وته‌یه له باوه‌ڕی ئایینی گه‌لی ئێران سه‌رچا‌وه دهگرێت. ئه‌مه‌ش ده‌زانره‌ێت که خهڵکی شێعه مه‌زهه‌ب باوه‌ڕیان به مانگی موحه‌ڕه‌م هه‌یه. ئیمام حوسه‌ین له مانگی موحه‌ڕه‌م شه‌هید ده‌کرێت. خومه‌ینی له شوڕ‌شی ئیمام حوسه‌ین كه‌ڵك وه‌رده‌گرێت و خوی به” حوسه‌ینی” یان “سه‌یی حوسه‌ین” به گه‌ل ده‌ناسێنێت و ئه‌نجام دهگرێت. هه‌روه‌ها مانگی سه‌فه‌ر‌یش، مانگی گیان له‌ده‌ستدانی( وه‌فاتی) پێغه‌مبه‌ر ئیسلامه، خومه‌ینی له‌م دوو مانگه‌دا قازانجی گه‌و‌ره بۆ خۆی ده‌ستده‌خات و ئه‌میش ده‌زانێت که خوێن رێژتن له‌م دوو مانگه‌دا حه‌رامه.
له لایه‌كی دیكه‌وه ده‌سه‌ڵاتی ئێران گه‌لی كورد و به‌لووچ به كافر پێناسه ده‌كات، بۆچی؟ چوون له لایه‌ن مه‌زهه‌به‌وه گه‌لی کورد و به‌لووچ زیاتر سونه مه‌زهه‌بن و به‌ڕه‌گه‌زیش جیاوازن له‌وانیتر له ئێراندا. وه‌هایان بڵاوکرد‌بووه که هه‌ر که‌س له مانگی موحه‌ڕم و سهفهر ماته‌م نه‌گێڕێت، باوه‌ڕی به ئیسلام و شوڕش نیه و ده‌خوازێت دژی ئیسلام بوه‌ستێته‌وه. که‌واته هه‌ر که‌سێک، دژی ئیسلام بێت، کافره و كوشتنی حه‌ڵاڵه. له‌سه‌ر ناوی قورئان هه‌ر که‌س کافه‌رێک بکوژێت ئه‌چێته به‌هه‌شت. هه‌ر وه‌ک ئیمڕو که رۆحانی سه‌رۆک کۆماری ئێران به نیشاندانی کڵیڵ به گه‌لی ئێران و له‌ژێر ناوی “کڵیڵی چاره‌سه‌ریدا” کڵاوینا سه‌ر خهڵکی ئێران. خومه‌ینی به موحه‌ڕه‌م و سهفهر و بڵاوکر‌د‌نی بیر و باوه‌ڕی خۆی ده‌ستووری جیهادی ئه‌کبه‌ر ده‌دات و ئه‌ڵێت: هه‌ر که‌س به ده‌ستی کافه‌رێک بکو‌ژ‌رێت یان کافه‌رێک بکوژێت، ده‌چێته به‌هه‌شت و به نیشاندانی کڵیڵی به‌هه‌شت قڕکر‌د‌نی گه‌لی کورد و به‌لووچ ده‌سپی ده‌کات. به‌م جوره توانی هه‌م گه‌لی ئێران ئیقناع به‌کات و هه‌م ده‌سه‌ڵاتی خۆی په‌ره پێبد‌ات. به‌تایبه‌ت ئه‌و ناکۆکییه له ناو خه‌ڵكی کورددا فره‌تر له‌به‌ر چاو بوو.
دوای تێپه‌ڕ كر‌د‌نی چه‌ند ساڵێك ده‌مامکی رژێمی داگیركه‌ری كۆماری ئیسلامی داده‌که‌وێت و رووی راسته‌قینه‌ی ئه‌م رژێمه داگیرکه‌ره به ته‌واوی ده‌رده‌که‌ویت. به داکه‌وته‌نی ئه‌م ده‌مامکه، گه‌لانی ئێران ده‌بینن که ئهوهی خومه‌ینی دهیگوت هه‌موو درۆ و ده‌له‌سه بوون و هیچی‌تر. به‌ڵام ئه‌مه‌ش ده‌زانر‌ێت که رژێمی ئاخوندی به رژێمی سێداره دێته ناسین و به ئه‌شکه‌نجه و سێداره ده‌خوازێت گه‌لانی ئێران چاو تر‌سێن و ته‌مه‌نی خۆی زیاتر بکات. هه‌روه‌ها رۆژ و ساڵێك نه‌بووه که جه‌وانانی ئێرانی به‌تایبه‌ت جه‌وانانی گه‌لی کورد له سێداره نه‌دات، ئه‌شکه‌نجه نه‌کات یان بیان‌كوژێت و له گوڕێکی بێ ناو و نیشاندا بیان‌شارێته‌وه.
به‌ڵام ئهوهی سه‌رنج‌راکێشه، گه‌لانی ئێرانی به‌تایبه‌ت خهڵکی کورد له رۆژهه‌ڵاتی کوردستان، ده‌سه‌ڵاتی رژێمی سێداره ناخوازن و به خۆ‌پیشاندان له رۆژی سێی ره‌شه‌مه(سوم اسفند) بۆ پیلانگێڕیی که له سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ به‌ڕێوه چوو خهڵکی کورد به‌ئاگا بوو. کاتێک مێژووی شۆڕشی ئێران و پشتی شۆڕش ده‌بینین، دوڵه‌تی داگیرکهری ئێران به سێداره‌دانی گه‌نجان و له ژینوسایدی گه‌لی کورد له روژهه‌ڵات و مارژیناڵ کرد‌نی حزبه کوردییه‌‌کان جه‌ساره‌تی له ناو خه‌ڵکدا کوشت. ئه‌ویکه دیاره و مرۆڤ ده‌توانێ ناوی لێبكات، په‌شتی شه‌ڕی ئێران و عێراق له ساڵی ۱۳۶۷ تا پیلانگێڕی نێو‌ده‌وڵه‌‌تی ۱۳۷۷ یانێ ده ساڵ نه‌ته‌نیا خهڵکی کورد، به‌ڵکوو گه‌لانی ئێرانیش جه‌ساره‌تی ئه‌وه‌یان نه‌بوو که ده‌نگی خۆیان به‌رز بکه‌نه‌وه. کاتێک به ئایدیالۆژی رێبه‌ر ئاپۆ ئاشنا بوون، ئومێد له ناو خهڵکی رۆژهه‌ڵاتدا دروس بوو، به دروس بوونی ئومێد، گه‌ل بوون به خاوه‌نی باوه‌ڕیی و ئێراده و جه‌ساره‌ت.
هه‌ر ئه‌مه بوو به سه‌به‌بی تێکۆشان کرد‌ن که تا ئیمڕۆ به‌رده‌وامه‌ن و هاوکات ئه‌و ناکۆکییه‌ش که به هاته‌نه سه‌ر کاری رژێمی ئێران سه‌ری هه‌ڵدا بوو دامرکاوه. و هه‌روه‌ها ئه‌م بیر و باوه‌ڕه بووه هه‌وێنێک له رێگه‌ی یه‌کیه‌تی خهڵکی کورد و گه‌ڵانی ئیراندا.