ئەهوەن چیاکۆ ـ
حاشاهەڵنەگرە کە کارەساتی هەڵەبجە یەکێک لە فاکتەکانی هەولدانی ژنوسایدی گەلی کوردە و کاتێک ئێمە بمانەوێت لەسەر چەمکی ژینۆساید، چەشنەکانی ژنوساید و ژنوسایدی گەلی کورد، قسە بکەین. ئەگەر تەنیا بە رووداوەکەوە بمانەوێت راستی مژارەکە دیار بکەین و ئاوڕ لە رەهەندە مێژوویی، و تيؤرییەکەی ئەو کومەڵکوژیانە، واتە ئەو مێژوو تئۆرییەی کە بکەرانی ئەو کۆمەڵکوژیانە خۆیانی پێدەسپێرن نەدەینەوە، ئەوکاتە ناتوانین راستییەکە روون بکەینەوە. ئەوکاتە لەناو رووداوەکەدا ون دەبین و تەنیا بکەرە پراکتیکییەکان تاوانبار دەزانین و ئەو سیستەم، دونیابینی و تئۆرییانەی کە فەرماندەری راستەقینەی کۆمەڵکوژیەکانن لە پشتی پێکهێنەرانی کرداری کۆمەڵکوژییەکە خۆیان دەشارنەوە.
بۆ وێنە بەڕای ئێمە بکەری راستەقینەی ژینۆسایدەکان کە بەسەر دوو دەستەی ژینۆسایدی فیزکی و کولتوری دابەش دەبن سەرەتا سیستەمی شارستانی ناوەندی و دەسەڵاتخوازە کە نزیک بە ٦٠٠٠ ساڵ مێژووەکەیەتی ( شارستانی ناوەندی لە یەکگرتنی سێ پێکهاتەی شار، چین و دەوڵەت رواڵەتی خۆی دەگرێت) و لە میزوبتامیای ژێرین لەژێرناوی سومەر شکڵی گرت و دەستی بە هێرشکردن لەسەر میزۆبتامیای ژوورین (کوردستان) کرد و لەوێوە زهنیەتی دەسەڵاتخوازی و دەستدرێژی دەستی پێکرد، ( بێگومان دەسەڵات رابردوویەک کۆنتر لە دەوڵەتی هەیە، بەڵام دەوڵەت بە ڕێکخراوە بوونی دەسەڵاتە ) ئەو دیاردەیە لەسەر زهنیەتی پیاوسالاری پێش دەکەوێت و لە سەرەتاوە تا ئیستا سێ لایەن هەدەفی سەرەکی هێرشەکەیەتی کە بریتین لە ژینگە، ژن و مرۆڤ و کۆمەڵگای ئازاد. لە راستیدا دەسەڵات لەو کاتەوە تا ئیستا هەوڵیداوە کە هەموو قۆناخە زهنیەتییەکانی مرۆڤایەتی کە بریتی لە متولۆژی، دین، فەلسەفەو زانست بخاتە خزمەتی خۆی و رەوایەتی بدات بە خۆی. بەردەوام لە پشتی رووی راستی خۆی شاردووەتەوە و راستی بەلاڕێدا بردووە. لەبەر ئەوە دەتوانین بڵین سەرچاوەی خرابی دەسەڵاتە نە شتێکیتر دین و فەلسەفە و زانست کاتێک لەگەڵ دەسەڵات تێکەڵ دەبن رۆڵی نەرێنی دەگێڕن.
تا ٥٠٠ ساڵ بەرێ ناوەندی ئەو سیستمە رۆژهەڵاتی ناوین بووە و ئەم ٥٠٠ ساڵەی دووایی لەژێر ناوی مودڕنیتەی سەرمایەداری ناوەندی خۆی دەربازی رۆژئاوا و ئامریکا کردووە کە لەسەر سێپایەی قازانج خوازی (سودجویی) وەک:
۱/ کاپیتال ( کاپیتال سێ قۆناخی هەیە کە بریتین لە مرکانتالیسم واتە توجارەت بەمەبستی قازانج، سەرمایەداری سنعەتی و فینانس سەرمایە)
۲/ ئەندوستریالیسم (کەڵک وەرگرتن لە توکنۆلۆژی بەمەبەست قازانجی سەرمایە و لەوپێناوەدا تێکدانی ژینگە و کۆمەڵگا)
۳/ دەوڵەت ـ نەتەوە ( بەمەبەستی بازاری گەورە هەوڵدان بۆ دروستکردنی ملەتی تەک تیپ لە رێگەی ئاسمیلاسیۆن و ژنۆسایدی کولتوری و فیزیکی)
تاوانبارێکی تری کۆمەڵکوژییەکانی سەردەمی مودرنیتەی سەرمایەداری کۆمەڵناس و تئوریسیۆنە پوزتویستەکانن کە زانستی کۆمەڵناسییان بە پێ پێوەرە فیزیکی و بیۆلۆژییەکان بەتایبە قانوونی نیۆتۆن و داروینیسم شرۆڤە کرد. کەماڵ ئاتورک، خومەینی، موسیلینی، هیتلێر، سەدام، ئەسەد، ئەردۆغان، خامنەیی و داعش و … تەنیا بووکەڵەی دەستی ئەو سیستەمەن.
دەواڵەت نەتەوە وەک سیستەمی سیاسی و بەڕێوەبەری مودڕنیتەی سەرمایەداری لە چوارچێوەی تەک تیپکردنی کۆمەڵگا سەرەتا ئاسمیلاسیۆنی پەیرەو کردووە، کاتێک ئاسمیلاسیۆن وڵامی نەداوەتەوە ئەوکاتە هەوڵی ژنۆسایدی کولتوری داوە، کاتێک ژنوسایدی کولتوری وڵامی نەداوەتەوە ئەوکاتە ژنۆسایدی فیزیکی پەیرەو کراوە. ژنۆسایدی فەرهەنگی زیاتر بۆ ئەو ئتنیسیتە و نەتەوانە پەیرەو کراوە کە فەرهەنگەکەیان لەبەرانبەر فەرهەنگی ئەتنیسیتە یان نەتەوەی سەردەست لاوازتر بووە و ئیمکانی ژنوسایدی فەرهەنگی بۆ ئاسمیلاسۆن و تەک تیپکردن هەبووە.
ژنۆسایدی فیزیکی لەبەرانبەر ئەو نەتەوە و ئتنیسیتانە بووە کە کولتورێکی بەهێزتریان بووە لە کولتوری ئتنیسیتە و نەتەوەی سەردەست و شێوازی ژنوسایدی کولتوری وڵامی نەداوەتەوە. بۆیە ژنوسایدی فیزیکی پەیرەو کراوە، راستی گەلی یەهوود و گەلی کورد و ئەو ژنوسایدانەی کە بەسەریان هاتووە ئەو راستیەمان پێدەڵێت.
لەسەرەتای سەدەی بیستەم لە رۆژهەڵاتی ناوین لە سەر بنەمای بەرژەوەندییە سیاسی و ئابووریەکانی مودرنیتەی سەرمایەداری سیستەمێک دامەزرا، چەند دەوڵەت نەتەوەی عەرەب، تورک و فارس دامەزران گەلی کورد وەک کۆنترین گەلی هەرێمەکە و وەڵاتەکەیان کوردستان بە هۆکاری ناوخۆیی و دەرکی لەدەرەوەی ئەو سیستەمە مایەوە، لە درێژەی ئەم ۱٠٠ ساڵەدا رووبەرووی هەردوو چەشنی ژنوساید ی فیزیکی و فەرهەنگی بووەتەوە. کە هەڵەبجە یەکێک لەو نموونانەیە. بێگومان هەنووکەش هەوڵدانەکان بۆ ژنۆسایدی گەلی کورد لە ئارادایە، هێرشی سەر کۆبانی، شەنگال، جزیرە و ئاسمیلاسیۆنی نەرمی دەوڵەتی ئێران لەسەر گەلی کورد نیشاندەری ئەو راستییەن.
بەڵام گەلی کورد هەرچۆن لە مێژوودا وەک پێشەنگی شارستانی دیموکراتیک لە بەرزایەکانی زنجیرە چیاکانی زاگرۆس لەبەرانبەری هێرشەکانی شارستانی ناوەندی و دەسەڵاتخواز بەرخودانی کردووە ئەمرۆکەش وەک پێشەنگی مودرنیتەی دیموکراتیک لەبەرانبەری هێرشەکانی مودرنیتەی سەرمایەداری، لەبەرانبەری داعش وەک هۆڤترین و رەشترین هێزی سەردەم و داگیرکاری داگیکەرانی کوردستان بەرخودانی دەکات و بۆ کوردستانێکی ئازاد رۆژهەڵات ناوینێکی دموکراتیک و دونیایێکی ئارام تێکۆشان دەکات . ئەڵبەت پێویستە دیاریکردنی تاوانباری سەرەکی ژنۆسایدی گەلی کورد بە تایبەت هەڵەبجە بە واتای شاردنەوەی رۆڵی داگیرکرانی کوردستان و سیاسەتی کلاسیکی کورد کە لەلایەن پارتە کلاسیکەکانی کوردستان پەیرەو دەکرێت، لێک نەدرێتەوە.
سەرچاوە مانیفست شارستانی دموکراتیک بەرگی ٥