سەرهەڵدان چیا —
کۆمەڵگاو مرۆڤایەتی پەی بەردەی رایوەو وێشا، بەردەوام پەرگال(سیسته‌م) ێوەش مەرزنارە و هیچ وەخت نەبیەن کە بەبێ شێوازێوە پەی بەردەی رایوەو وێشا تاوانێ کۆمەڵگای بەرانێ راوە. ئینسان چوون یۆ چا بوونەوەرانەن کە جە بواروو جەستەیوە فرە لاوازەن و پەی ئانەی کە تاوۆ وێش پارێزنۆ پێویستش پانەیە هەن کە بەشێوازو کۆمۆنی ژیوۆنێ. ئەگەر تەماشا کەرمێ، وینمێ کە زارۆلە و بوونەوەرەکاو تەری فرە زووتەر گنانێ سەروو پایاو، هەر پاسە تاوانێ بە شێوازیە سەربەوێ ژیوانێ، بە چەپوانەو ئێنەیە ئینسان فرە درەنگ تاوۆنێ سەروو پایاو وێشەوە ژیوۆنێ و جە هەمان دەمەنە ئەشۆ ماوه‌یە فرەتە چێروو چەمدارینە بۆنێ و سەرپەرەشتی کریۆنێ. ئێنسان بە چەپوانەو بوونه‌وه‌ره‌کاو تەری کە بە شێوه‌یە غەریزی ژیوانێ و وێشا پارێزنا، به شێوازوو فێر بیەیی و جە راو پەروەدەیەوە تاوۆنێ وێش ژیونۆنێ. بە واتێویە تەری مرۆڤایەتی سەروو قەڵاچووکانوو یۆترینیەوە نیشتینێرە و پی‌جۆرە جە دەسکەوتەکاو یۆترینی ئیستیفاذە کەرانێ.
هەر وەرو ئی تایبەتمەندیە کە ئینسان هەنش، تاوانش جە ئەزموونوو یۆترینی کاریگەرێ بانێ و پێشا وزانێ. مێژوو وێ بەردەی راوەو کۆمەڵگای جە لاو ئینسانەکاوە، تەمەنیە بە پاو ژیواو مرۆڤایەتیش هەن. یانی هەر بە دەس پەنە کەردەی کۆمۆنەکا تاکەکێ کۆمەڵگای جە بەردەی راوەو کۆمۆنەکاشانە بەشدارێ بیێنێ. بڕیار گێرتەی ئەندامەکاو کۆمۆنی پەی بەشداری کەردەی جە راوەو ئاژەڵەکا، هەر پاسە بەشکەردەیش جە دلی ئەندامەکاو کۆمۆنیەنە سەرەتایە بیەن پەی بەشدای راستەو وێ جە بڕیار گێرتەینە. جە هەما دەمەنە گلێر بیەیوە دەوروو ئاویرینە و بەشداری جە سەماو قسەو باسەکا، دیمەنیە جە مەجلسیما پەنە نیشانە مذۆنێ کە چەنی پەی سەوایشا راوێژ و تەگبیرشا کەردەن. ئی کۆمۆنا تەنانەت جە دادگایی کەردەی تاوانبارەکا بە شێوه‌یە جەماوەری بەشدارێ بیێنێ و ویروڕاو وێشا بەر بڕیەن.
هەر چەند مرۆڤایەتی جە راگۆزەروو مێژوو وێشەنە پەی بەردەی رایوەو کۆمەڵگای تووشوو په‌رگالە جۆرا و جۆرەکا بیەن کە ئارۆ پسەو مۆنارشی و دیکتاتۆری و پاوشایەتی و… مژناسیانێ. بەس ئەشۆ جە ویر نەکەرمێ کە ئی شێوازوو بەردەی رایوەو کۆمەڵگای، پەنج هەزاساڵێ مێژووش هەن و تەمەنیە درێژش نیەن بە پاو ئا وێ‌بەردەی‌رایوە سرووشتیەی کۆمەلگای کە بە درێژایی مێژووی بیەیش هەن.
ئەگەرچێش ئارۆ په‌رگالەو دەسەڵاتداری هەوڵشدان ئی چەنە ترازیای مێژوویە پسەو بەشیە جە پێشکەوتەکاو مێژوو مرۆڤایەتی شناسنۆ پەنەما. بەس ئەشۆ واچمێ ئی جۆرە پەرگالا کە پەی بەردەی رایوەو کۆمەڵگای وەش کریانێ، بەرهەموو ئا هزرەینێ کە کۆمەڵگای بە دوێ بەشێ سەر دەس- چێر دەس یان فەرماندە- فەرمانبەر بەش کەرۆ. ئی هزره کە جۆریە جە یۆترازیای یان لادای کۆمەڵگاو سرووشتین جە توەو وێشەنە پەی لوای”شوان- مەی”ش هەن پەی کۆمەڵگای. ئەگەر سەرنجە بذەیمی چی جۆرە هزرەینە هەمیشە هەوڵ دریان سیاسەت کەردەی و شێوازوو بەردەی رایوەو کۆمەڵگای جە لاو دەسه‌یه‌و تایبەتێنە قۆرخ کەرانێ. جە هەمان دەمەنە هەوڵ‌مذانێ بەردەوام وێشا جە کۆمەڵگای جیاواز زانانێ و پی جۆرە کۆمەڵگای ملکەچوو وێشا کەرانێ.
ئا په‌رگالایچە کە سەبارەت بە بەردەی رایوەو کۆمەڵگای وەشێ بیێنێ، چینە بنەمایە هزریشا هەن. بە جۆریە جە جۆرەکا وێشا جە کۆمەڵگای جیاواز مزانانێ. ئی جۆرە ویر کەردەیوە هەوایەش وەش کەردەن، بە جۆریە کە تەنانەت تاکەکاو کۆمەڵگایچ پی جۆرە ویر کەرانێوە. ئایشا کۆمەڵگاشا بەش کەردێنە و سیاسەتی بە چێویە مزانانێ کە تەنیا مافوو دەسەڵاتدارەکاو بەڕێوەبەرەکانه‌ن کە سیاسەت کەرانێ و گەلیچ ئەشۆ تەنیا گۆش گێرۆنێ و مقەش نەی.
هەر چەند ئارۆ سەروو نامێ دیمۆکراسی کە شێوازیە نمایەندەیی و پارلمانین، هەوڵشادان بەردەی راوەو کۆمەڵگای جە شیوازوو دیکتاتۆری و پاوشایەتی تاک گەرایانە بڕانێ و گەلیچ بەشداروو بڕیارەکاو دەسەڵاتی کەرانێ. بەس چوون وەرگیری کریۆ چانەیە کە دیمۆکراسی پسەو کەلتوور بۆنێ بە بەشێوە جە کۆمەڵگای، ئی جۆرە دیمۆکراسیەتە پی هزرەوە نەتاوانش وەڵام دەرەوەو پێداویستیەکاو گەلی بۆنێ. دیمۆکراسی پارلەمانی ئەگەرچێش ئارۆ رەنگ و بۆیە نوێش پەنە دریان و هەر کەسە و وەڵاتێوە شانازیش پەنە کەرۆ و پسەو دیکۆراسیۆنی پەی پۆشنایرەو دەسەڵاتەکەیشا بە کارش مارانێ. جە راسیەنە ئارۆ ئی جۆرە دیمۆکراسیەشا کەردەن بە بنەمایە پەی دەس نیشان کەردەی رادەو پێش کەوتەیی و دما کەوتەیی. ئینە جە دۆخیەنە روە مذۆنێ کە هێڵەو جیاوازی بەینوو فەرماندەکاو و فەرمانبەرەکا تا مەی پەرە مسانۆ و پڕ رەنگتەر بۆنێوە.
تڵیشەو بەینوو دەوڵەتی و گەلی جە وەڵاتە وەرکەوتەکانە تا مەینێ فرەتەر و فرەتەر بۆنێوە. هۆکارەکەش گێڵوە پەی ئا دەمارگرژیە کە جە کۆمەڵگاو وەرکەوتەینە وەش بیەن ، ئاذیچ پەی وێش داستانێوە جیاوازەش هەنە. وەرکەوتەی بە هۆکاروو ئانەیە کە ناوەندیە بیەن پەی هۆرتەقای باوەڕیە فەلسەفی و ئاینیەکا قوڵبیەیەو رێخەکاشا جە دلێ کۆمەڵگایەنە، هەر پاسە ئا ئاڵۆزیا کە وەشێ بیێنێ پاسەش کەردەن تاکوو ئی دەمار گرژیە فرەتەر بۆ بە پاو کۆمەڵگاو وەرنیشی کە میژوویە درێژش نیە. پەوچی فرە درەنگ وێش مذۆنێ دەسوو ئەوە فاڕیایەکێ و بەردەوام بە چەموو گۆمانیوە تەماشاشا کەرۆ.
هەرچەند جە وەرنیشتەنە هەوڵدریان بە راو یاسایەوە ئی تڵیشێ کەم کریۆنێوە و دەسەڵاتوو رەهاو دەوڵەتی جە راو دیمۆکراسی نمایەندیی یان پارلەمانی سنووردار کەرانێ. مۆدرنیتەو کاپیتالیزمی جە لایەوە بە وەش کەردەی دەوڵەت – نەتەوە، هەوڵش دان سەردەسی ویش سەروو دەور و بەرەکەیشەرە سەپنۆنێ. جە هەمان دەمەنە بە وەش کەردەی یان پێش وستەی دیمۆکراسی پارلەمانی، دلێ یانەو وێش رازی کەرۆ و بە قسیە تەری دەنگشا بڕۆنێ. جە راسینە ئینە هەمان دیمۆکراسی لیبراڵەن کە بە سڕناو دهەوڵ جە سەرانسەروو جیهانیەنە جاڕش مذانێ و گەرەکشانە پسەو نۆسخیە پەی گرد کەسی پێچانێشەو.
رۆژئاواو کوردستانی ئارۆ په‌رگالەو وێسەری دیمۆکراتیش کەردەن بە کرداری و بە شێوازوو یەرێ هەرێمی (کۆبانی ، قامشلو و جەزیرە) مەرزنانشەرە و پی جۆرە سەرەتایە تازەش جە مێژوو هاوچەرخوو مرۆڤایاتی دەس پەنە کەردەن. هەرچەند ئارۆ جە وەرنیشەنە هەوڵ دریان بەردەی راوەو کۆمەڵگای بە شێوازوو فدراڵی، پێش وزانێ بەس چوون هەر پاسە کە وەڵتەر ئاماژەما پەنە کەرد، باڵا دەس بیەی هزوو دەسەلاتداری و بەش کەردەی کۆمەڵگای بە فەرماندە- فەمانبەری نەتاوانش پا جۆرە کە پێویستەن کاکڵەو ئی په‌رگالێ پەڕ کەرۆوە. جە وەرنیشتەنە سەروو نامی، مافوو شارۆمەندی و پیش وستەی ویروو تاکڕەوی پاسەش کەردەن تاکوو تاکەکا کەرۆ بە رۆبۆتیە جە خزمەتوو په‌رگالەو سەرمایەدارینو تەنیا جیاوازیش چەنی سەردەموو بەردەداری، ئانەن کە ئارۆ ئیتر راستەوێ دەسەڵات وێش بە زۆر مەسەپنۆرە بەڵکو بەنەرمی دزەش کەدەن دلێ مەژگوو هەر تاکیەرە. ئاذ بە قۆرخ کەردەی کاناڵە یاونەرەکاو دەرفەتە ئابووریەکا، بووردمانیە پرۆپاگەندەیی سەروو کۆمەڵگایوە بەرۆ راوە و کەردێنێش بە تاکیە تەنیا کە دلێ دۆخیە گەمژەینە ژیوانێ و مەتاوا جە وەرانوەروو وزە هژمۆنگەرایەکانە، بانێ بە خاوەنوو هەڵویستیە سەربە وێ.
په‌رگالەو کاپیتالیزمی هەر پاسە کە واتما تاکیە تەنیا وەش کەرۆ تا دمایی فرە بە ئاسانی و جە راو دەزگا یاونەرەکاشەرە تاوۆ روە کۆگەی مەبەسشا کێشۆش شۆنەو وێشەرە. ئینە هەمان جیاوازین کە جە وێسەری دۆمۆکراتیکینە وینیۆ، چوون ئی په‌رگالێ بە چەپوانەو په‌رگالەو سەرمایەداری وزەو وێش جە کۆمەڵگای گێرۆنێ، بە جۆریە کە چنە تاکەکا بە یۆوە پەیوەندی کۆمەڵایەتیشا پتەو بۆ، پا رادەیچە وێسەری دیمۆکراتیچ بە وزەن. هەر پاسە کە مزانمێ وێسەری دیمۆکراتیکی هۆر قووڵیاو ئا هزر و ویرەین کە KCK شا مەرزنانەرە، بە واتایە تەری ئینە هەمان KCK ن کە جە کۆمەڵگانە کەوتەن بواروو پیادە کەردەی. چی په‌رگالێنە هەر یۆ جە گرووپ و تاقمەکاو کۆمەڵگای بە شێویە وێسەر سەروو بنەمایە ئەخلاق(رەوشت)ی و ویژدانی وێشا رێک وزانێ و جە هەمان دەمەنە بە شێوازیە ئازادانە چێروو رێکوزیایە چەتر ئاسایانەنە، کە هەمان کۆنفدرالیزمەن گلێرێ بانێوە. هەر پاسە ئایشا دیمۆکراسی رادیکاڵی بە بنەما گێرانێ.
وەختیە ماچـمێ دیمۆکراسی رادیکاڵ و جیاوازش کەرمێوە جە دیمۆکراسی لیبراڵی، مەبەستما ئانەن کە ئی جۆرە دیمۆکراسیە بە چەپوانەو جۆرە لیبراڵەکەیش کە هەر چوار ساڵێ جاریە بە راو دەنگدای جە بڕیارەکانە بەشدارێ بانێ و دما ئانەیە کە دەنگشا بە نمایەندەکەو وێشا دا، ئیتر ملانێوە یانەو وێشا و تەماذەروو دەسوو سەخاوەتوو نمایەندەکاشا جە پارلمانەنە منیشانێرە. بە چەپوانەو ئینەیە، جە دیمۆکراسی رادیکاڵینە گردوو چینوو توێژەکاو کۆمەڵگای پسەو ژەنی، جوانێ، کارێگەر، مامۆستا، ئەندازیار و ژینگە پاریزەکێ و رێکوزیایەکێ تەری وێشا بە تۆکمەیی رێک وزانێ و جە هەمان دەمەنە، بە پاو دەگایەکا و دەڤەرە جیا جیا کێ و گەرەک و شارەکی مەجلێسێ وەشێ کریانێ و په‌رگالەو بەردەو رایوەو وێشا وەشکەرانێ. ئاذێ هەم وێشا بڕیارەکێ گێرا و هەمیچ وێشا جە بەردەی رایوەو بڕیارەکانە بەشدارێ بانێ و چەمداریشا کەرا. جە وێ بەردەی رایوەو دیمۆکراتیکینە هەوڵ دریۆ جیاتی ئانەیە کە تەماذەروو دەڵەتی بانێ کە گرفتەکێشا چارەسەر کەرۆ ئاذێ پەی وێشا بێ گۆش دای بە دەوڵەتی یان ملکەج‌کەردەی پەیش قۆڵێ هۆرماڵا و گرفتەکێشا چارەسەر کەرانێ. جە وێسەری دیمۆکراتیکێنە کە گرینگیە فرە دریەۆ بە نەخشۆ سازیە مەدەنیەکێ و جە وەرانوەروو دەوەڵتیوە بێ منەتێنێ. وێسەری دیمۆکراتیکی سەروو ئی پەی لوایە بنەماو وێش مەرزنانەرە:” کەمتەرین دەولەت” و ” فەتەرین کۆمەڵگا” یان ” کەمتەرین قەدەخە” و” فرەتەرین ئازادی” پەوچی ئی په‌رگالێ کۆمەڵگای مەدەنێ بە بنەما گێرۆنێ و پەی چارەسەری کێشەکا چەمەڕاو دەوڵەتی نیەن و جە هەمان دەمەنە مەرزریایرە(نهاد) دیمۆکراتیکەکا بە بنەما گێرۆنێ. ئی په‌رگالێ هەوڵشدان جە گرد لایەوە ئابووری، ژینگە، ژەنی، جوان و… مەرزریارەکێ وێش وەش کەرۆ.
وێبەردەی رایوەو دیمۆکراتیکی، تەنیا مەیلیە سیاسیش نیەن و یەک‌لا تەماشاو دەوروبەریش مەکەرۆ. ئی په‌رگالێ گردو کونج و کەلەبەرەکاو کۆمەڵگای گێرۆ دلێ وێش، جە مادەو ٣٦ KCK ینە کە وێسەری دیمۆکراتیکیچ گێرۆ دلێ وێش ماچۆ:”… وەشکریا(تشکل)ی ئایدئۆلۆژی، ئەخلاقی و رێکوزیاین کە دەس‌گێرتەی دەسەڵاتێش ئارمانجە نیەن و …. جە زەمینەو فەلسەفەی، زانست و هۆنەری رێکوزیایە ئایدیۆلۆژی و دیمۆکراتیکەن… .” هەر پاسە کە واتما ئی په‌رگالێ، کە پسەو وێبەردەی رایوەو دیمۆکراتیکی شناسیۆ، جە بەروو ئا بەردەی رایاوە یاگێ گێرۆ کە سەر بە دەوڵەتی یان دەسەڵاتینێ. پەوچی هەوڵ مذۆ ئا بەردەی رایواکا ئینانێ جه‌بەروو دەسەڵاتینە دەوروو وێشەرە گلێر کەرۆوە.
هەرچەند په‌رگال‌و وێبەردەی راوەو دیمۆکراسی کە ئارۆ جە وەرنیشتەو کوردستانینە بریۆ راوه ئینا جە قۆناخە سەرەتایەکاشەنە، بە پا ئا تایبەتمەندیا کە هەنێش، تاوۆ بە پاو پێداویستیەکاو کۆمەڵگای وێش رێک وزۆنی و لایەنەکاو وێش فەراوان کەرۆنێ. لایەنە سەرەکیەکاو ئی پەرگالی ئینێشانێ:
1. لایەنوو رامیاری: بەردەی راوە رامیاری جە وێسەری دیمۆکراتیکینە جە رەدە وارینەکاو گەلیوە، دەس پەنە کەرۆ و بە رێکوستەی کۆمۆنە کۆنفدراڵەکاو دەگای و مەجلس‌و گەڕەکی و شارەک و شارەکا … دەس پەنە کەرۆ، دمایچ جە کۆنگرەو کۆمەڵگاو دمۆکراتیکینە رەنگە مذۆوە. وەش کەردەی ئی مەجلێسا جە دلێ ژەنا و جوانەکانە مۆهمیە تایبەتشا هەن.
2. لایەنوو یاسایی: وێسەری دیمۆکراتیک یاساو وێش هەن کە بە بەشداری و بە وەرچەم گێرتەی گردو لایەنە جیاوازەکاو کۆمەڵگای سەروو بنەمایە ئەخلاقی و ویژدانی مجیۆرە. هەر پاسە دادگری جە کۆمەڵگاو دیمۆمکراتیک، ژینگەیی سەروو بنەماو ئازادی رەگەزین.
3. پارێزگاری رەوای: کۆمەڵگایە سیاسی ـ ئەخلاقی پەی پارێزناو وێش پێویستش پانەیە هەن کە جە وەرانوەروو دووژمنەکاشەنە وێش پارێزنۆ. وزەو پارێزگاری رەوای تەنیا بابەتیە لەشکەری نیەن، بەڵکوو گرد و بابەتەکاو تەری پسەو پارێزنای شناسنامەی فەرهەنگی نەتەوەیی و… دلێ وێشەنە یاگێ کەرۆوە. جە هەمان دەمەنە، وزەو پارێزگاری رەوای تەنیا وزه‌یە وێ پارێزناین نە هێرش کەردەی یان سەرکووت کەردەی. پەی ئینەیچە گەل جە راو رێکوزیایە مەدەنیەکاوە وێش پاریزنۆ.
4. لایەنوو فەرهەنگی: هەرپاسە کە مزانمێ فەرهەنگ بەشیە گرینگوو هەر کۆمەڵگایەن، بەتایبەت زوان، پەوچی جە راو رێکوزیاینە دەرفەت پەی گەشەسانای فەرهەنگی بە شێوازیە ئازادانە وەش کریۆ بە تایبەت جە بواروو زمانینە پەی گەلاو وەرکەوتەو دلێ راسەی فرە گرینگا، چوون هەرێمیەن کە بە ساڵانەن هەوڵ دریان جە لاو دەوڵەتە سەردەستەکاوە بەبنەما گێرتەی هزروو یەک‌دەست کەردەی یەک‌زوانی و یەک‌فەرهەنگی پێش‌وزانێ و زوان و فەرهەنگەکا تەری چێرپا کەرانێ .
پەرەدای پی لایەنێ جە کوردستانەنە فرە گرینگەن هەر پاسە کە مزانمێ، گەلوو کوردی پێک‌ئامایە فەرهەنگی هەمە رەنگەن، هەم جە بوارو زمانیوە هەمیچ جە بواروو ئاینیو. جە وێسەری دیمۆکراتیکینە یەک‌دەست کەردەی زمانی و ئاینی یان کوولتووری بە بنە ما مەگێریۆ، بە چەپوانەوە دەرفەت مذۆ بە زمان و زاراوە و رەنگە جیاکێ تا هەریۆ بە شێویە ئازادانە وێشا رێک‌وزانێ و دەرفەتیە یەکسان رەخسنۆ پەی گردی تا گەشە سانا، چوون هەمە رەنگی دەولەمەندی کەلتووری بنەمایەنە پەی پتەو بیەیەو کۆمەڵگای.
چارەسەری ئا کێشانە کە تەنانەت ئارۆ جە حکوومەتوو هەرێموو پانیشتوو کوردستانینە سەروو نامێ وەشکەردەی زوانوو یۆگیرتەی گەرەکشانە تەک‌زاراوەیی سەپنا سەروو گردوو کۆمەڵگایەرە. ئارۆ بە بیەی ئا گردە دەرفەتە میدیایە و ئا گردە دەرەتانێ کە ئینانێ دەسوو دەسەڵاتوو حکوومەتوو هەرێمیەنە، ئامادێ نیەنێ پەی زوانوو هۆرامی دەرفەتیە فەراهەم کریۆ و پی جۆرە وەرگیری کەرۆ جە گەشە سانای رەنگە جیاوازەکا.
5. لایەنوو کۆمەڵایەتی: پتەو کەردەی پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکا جە هەمان دەمەنە بنیات نیای خانەوادەی(ژیوای هامبەش و ژەن و پیای) سەروو بنەماو قەبووڵ کەردەی ئیرادەو ئازادوو هەردوێ رەگەزەکان. چی پەیوەندیە دوە قۆڵیەنە، هاوپەیمانیە کە سەروو بنەماو ئیرادەی ئازاد و دیمۆکراتیک بنیات نریابۆرە بە بنەما گێرۆ. هەر پاسە کە مزانمێ ژەنێ جە میژوویە پەنج هەزار ساڵەنە سەرکوتە کریانە، پەوچی وەش کەردەی هزریە ئازادی وازانە و قەبووڵ کەردەی ئیرادەو ئازادوو ئایشا پەی وەشکەردەی کۆمەڵگای دیمۆکراتیکێ زەروورین. جە هەمان دەمەنە ئەشۆ هزروو مۆڵکیەت گەرایی کە ژەنی و زارۆلەی بە مۆلکوو پیای مزانۆنێ، سڕیۆوە و گردوو چینوو توێژەکاو کۆمەڵگای بە شێوازیە کارا بەشدارێ بانێ و چەنی هەر چەشنە بەکار ئاردەیە رەگەزی وەرگیری کریۆ.
6. لایەنوو ئابووری: ئابووری بەشیە مۆهیموو کۆمەڵگاین. ئابووریە کە بە بنەما گیریۆ ئەشۆ بە پاو پێداویستیەکاو کۆمەڵگای گەشە سانۆ، نە پا جۆرە کە جە په‌رگالەو سەرمایەدارینە باوەن. یانی گەشە سانای سەروو بنەماو قازانجی. چی شێوازەنە، چنە قازانچ فرەتەر بۆ سەرمایە فرەتەر تەرخان کریۆ پەێش. پەی نموونەی تەماشا کەردی ئارۆ بەشیە فرە جە کۆمەڵگاو جیهانی ئۆراشەن بەس چوون کشت و کاڵ قازانجیە فرەش نیەن بوودجیە کەمش پەی تەرخان کریۆ، وەلێ چوون بواروو لەشکەری یان ئارایشی قازانجش فرەن، فرەتەین بوودجە پەی ئی بوارا تەرخان کریۆ.
هەر پاسە کە مزانمێ ئارۆ جە په‌رگالەو سەرمایەدارینە پەی دەس وستەی قازانجی فرەتەر بێ وەرچەم گێرتەی بواروو ژینگەی کەرتوو پێشەسازی پەرە مسانۆ، ئینەیچ بیەن بە هۆکار تاکوو روانە بەشیە فرە جە ژینگەی پیس بۆنێ. په‌رگالەو وێسەری دیمۆکراتی کە سەروو بنەما و ژینگە پارێزی مەرزیانەرە، را مەذو پا پرۆژە ئابووریا کە ژینگەی وزا دلێ مەترسیوە. جە هەمان دەمەنە ئابووری هەرێمی پێش وزۆ، تاکوو کۆمەڵگای تاوانێ بە پاو پێداویستەکاو وێش سازیەکاو وێش وەشکەرۆ و پەرەشا پەنە بذۆنێ.
7. لایەنوو ژینگەپارێزی: هەر پاسە کە مزانمێ وێسەری دیمۆکراتی بنەمایە هزریش هەن کە ژینگە پارێزەن، پەوچی هەوڵ مذۆ پەی ئانەیە کە قەرەبۆ ئا خەسارەتا کەرۆوە کە بە درێژایی مێژووی سەرهۆردای گالوو کوردی جە لایەنوو دوژمناوە خەسار شیەن. هەر پاسە بە راو سازیە گەلەریەکاوە وەرگیری کەرۆ جە خراو بیەی ژینگەو کوردستانی و پەی گەشە سانای ژینگەکەیش کار کەرانێ.
8. لایەنوو دیپلۆماتیکی: ئی لایەنە هەوڵ مذۆ پەی بەر فەراوان کەردەی ئاشتی جە هەرێمەکێنە جە هەمان دەمەنە چوون گەلوو کۆردی بەش کریان سەروو وەڵاتە هەرێمیەکارە، پەوچی جە دیپلۆماسی وێشەنە ئا هیڵە سوورا کە هەنێ مە پرچنۆشا و بە جۆریە کار کەرۆ کە بەرژوەندی گەلا کەرۆ بە بنەماو پەیوەندیە دیپلۆماسیەکاش.
ئینێشا تەنیا بەشیە کەم و لایەنە جیاوازەکاو وێسەری دتمۆکراتیکین. بەس مشۆ ئانەیە جە ویر نەکەرمێ کە ئی لایەنا، بە پاو هەر کۆمەڵگایە و جە هەر دەمیەنە تواناو ئاڵ و گۆڕیشا هەن کە هەم کەم کریاوە هەمیچ فرە. چوون بنەماو بڕیارەکا گەلەن کە بە ئیرادەو ئازادو وێش گەشە مذۆ بە ئی په‌رگالێ. ئایشانێ کە بە پاو پیداویستیەکاشا جە دەم و یاگە جیاوازەکانە گۆرانکاریش پەنە کەرانێ. بنەماو په‌رگالەو وێسەری دیمۆکراتیکی ئیرادەو ئازادو گەلین بە جۆریە کە بە وەشکەردەی دەرفەتی پەی گەشە سانای تاکەکاو کۆمەڵگای جە بواروو سیاسی، فەرهەنگی ، فەلسەفی و هۆنەری و… هیتد، ئاسودەییە وەش بۆ چانەیە کە ئیتر گەل بە وەچەم گێرتەی بەرژوەندی گردی کۆمەڵگەی و سەرو بنەمایە ئەخلاقی و ویژدانی بەشداروو سیاسەتی بۆنێ و بڕیارێ گێرۆ. جە چینە په‌رگالیەنە کە تاکەکاش جە گرد بواریەوە دەرفەتوو پێشکەوتەیشا هەن ئیتر یاگیە پەی گەمژەیی مەمەنۆ و دەرفەت مەدریۆ پا هەلپەرەستا تاکوو بە مەیلوو وێشا چرت و فرت کەرانێ.
با ئانەیچە جە ویر نەکەرمی کە چینە په‌رگالیە بە دڵوو دەسەڵاتدارەکا نیەنە، پەوچی بەردەوام هەوڵمذانی ئاژاوێبنیاواو. ئەگەر ئارۆیچ وینمی گردوو هیزە هژمۆنگەرایەکاو جیهانی چەنی کۆنە پەرەستە بە نام ئیسلامیەکا دەسشا وستەن دلێ یەک کاسەی و بەهامکاری چڵکاورەکاو وێما دژوو YPG ی جە وەرنیشو کودستانیەنە شەڕ کەرانی گێڵۆوە پەی ئاتەرسێ کە ئەچی په‌رگالی هەنشا.
شایەد فرێ بانێ ئا کەسا کە چی جۆرە بەردەی رایوە تەرسانێ و بە چێویە خەیاڵیش تەماشا کەرانێ. دیارا ئینێشا ئا کەسێنێ کە جیاواز چا چەمکەیە ویر مەکەراوە کە بەردەوام بە چەموو”شوان – مەی” سەیروو کۆمەڵگای کەرۆ و کۆمەڵگایە بێ‌شوان لاشاوە خەیاڵەن، ئایشا جە هەمان دەمەنە خەڵکی بە مەی منیانێرە کە ئەشۆ بریانێ راوە.
پەوچی پەی وەشکەردەی وێسەری دمۆکراتیکی پێویست بە کۆمەلگایە بە ئیرادەی هەن کە بە جۆریە وێش پەروەردە کەردەبۆ، تاوۆ سەربەوێ سەروو پایاو وێشە مدرۆرەو جە وەرانوەروو دژواریەکا وێبەردەی رایوە سڵ نەکەرۆ و پەی داگیرکەرا چۆک نەذۆ.
سەرجەمەکێ:
1. وەرگیری نامەکاو عبدۆڵا ئۆجالانی.
2. وتاروو” ابعاد خودمدیریتی دموکراتیک” نووسیەو گلێر کەردەیە باران بریتان.